قانون بیمه تامین اجتماعی چیست و چگونه می‌توانید براساس آن حق بیمه‌تان را دریافت کنید؟

قانون تامین اجتماعی یکی از قوانین مهم کشور است که برای کارگران اهمیت زیادی دارد. چرا که اجرای درست این قانون توسط کارفرمایان، تاثیر زیادی در وضعیت بازنشستگی کارگران و برخورداری از حقوق و مزایا دارد. با این حال برخی از کارگران آنگونه که باید و شاید از قانون بیمه تامین اجتماعی آگاهی ندارند و به همین دلیل ممکن است کوتاهی در پرداخت حقوق آن ها شود که در نتیجه منجر به ایجاد اختلاف و تنش با کارفرما و حتی متضرر شدن کارگر شود.

تعریف کارگر و کارفرما از نظر قانون کار

به دلیل اینکه موضوع قانون بیمه تامین اجتماعی بیشتر جنبه حقوقی دارد، ما در این مقاله بیشتر به موارد حقوقی و قانونی با استناد به نص قانون می پردازیم. درگام اول برای روشن تر شدن مبحث قانون بیمه تامین اجتماعی به تعریف کارگر بر اساس قانون کار مصوب سال 1369 می پردازیم. بر اساس ماده 2 این قانون، کارگر به کسی اطلاق می شود که به هر عنوان در مقابل دریافت حق السعی اعم از مزد، حقوق، سهم سود و سایر مزایا به درخواست کارفرما کار می کند.

بر اساس ماده 3 قانون کار نیز کارفرما شخصی است حقیقی یا حقوقی که کارگر به درخواست و به حساب او در مقابل دریافت حق السعی کار می‌کند. مدیران و مسئولان و به طور عموم کلیه کسانی که عهده دار اداره کارگاه هستند نماینده کارفرما محسوب می‌شوند و کارفرما مسئول کلیه تعهداتی است که نمایندگان مذکور در قبال کارگر به عهده می گیرند. در صورتی که نماینده کارفرما خارج از اختیارات خود تعهدی بنماید و کارفرما آن را نپذیرد، نماینده در مقابل کارفرما ضامن است.

قرارداد کاری

پس تا اینجا با تعریف کارگر و کارفرما آشنا شدید. اما برای اینکه بیشتر در مورد بیمه کارگر بدانید، نگاهی به فصل دوم قانون کار می اندازیم. در فصل دوم  قانون کار به مبحث بیمه کارگر پرداخته شده است که در ادامه مهمترین نکات آن را بیان می کنیم.

برای انجام یک کار بر اساس قانون کار، باید بین طرفین یعنی کارگر و کارفرما قراردادی باشد تا بتوان به استناد آن به مسائل حقوقی کار از جمله بیمه تامین اجتماعی رسیدگی کرد. از نظر قانون کار، قرارداد کار عبارت است از قرارداد کتبی یا شفاهی که به موجب آن کارگر در قبال دریافت حق السعی، کاری را برای مدت موقت یا مدت غیر موقت برای کارفرما انجام می دهد.

آیا بر اساس قانون کار، کارفرما مکلف به پرداخت بیمه تامین اجتماعی است؟

معمولا در قراردادهای کاری بحث بیمه کارگر مسئله مهم و حتی گاها چالش برانگیزی است که بین کارفرما و کارگر ایجاد می شود. بر اساس ماده 148 قانون کار، کارفرمایان کارگاه های مشمول این قانون مکلفند بر اساس قانون تامین اجتماعی، نسبت به بیمه نمودن کارگران واحد خود اقدام نمایند.

در ادامه، ماده 183 همین قانون تصریح می نماید که کارفرمایانی که بر خلاف مفاد ماده 148 این قانون از بیمه نمودن کارگران خود خوداری نمایند، علاوه بر تادیه کلیه حقوق متعلق به کارگر (سهم کارفرما) با توجه به شرایط و امکانات خاطی و مراتب جرم به جریمه نقدی معادل دو تا ده برابر حق بیمه مربوط محکوم خواهند شد.

همچنین در ماده 36 قانون تامین اجتماعی به مکلف بودن کارفرما برای پرداخت حق بیمه کارگر اشاره شده است. بر اساس این ماده از قانون:

کارفرما مسئول پرداخت حق بیمه سهم خود و بیمه شده (کارگر) به سازمان می باشد و مکلف است در موقع پرداخت مزد یا حقوق و مزایا، سهم بیمه شده (کارگر) را کسر کند و سهم خود را به آن افزوده و به سازمان تأدیه کند. در صورتی که کارفرما از کسر حق بیمه سهم بیمه شده خودداری کند، شخصاً مسئول پرداخت آن خواهد بود. تأخیر کارفرما در پرداخت حق بیمه یا پرداخت نکردن آن رافع مسئولیت و تعهدات سازمان در مقابل بیمه شده نخواهد بود.

بنابراین با نتیجه گیری از قوانین 148 و 183 قانون کار و 36 قانون تامین اجتماعی این مورد محرز می شود که کارفرما نه تنها ملزم به پرداخت حق بیمه کارگر است؛ بلکه به موجب موادی مانند ماده 108 قانون تامین اجتماعی، عدم رعایت این تکلیف مستوجب پرداخت جریمه نیز خواهد شد.

اگر کارفرما بر اساس قانون بیمه تامین اجتماعی حق بیمه نپرداخت چه اقدامی کنید؟

علی رغم الزام قانونی کارفرما به پرداخت حق بیمه، متاسفانه برخی از کارفرمایان برای سود مالی بیشتر قانون بیمه تامین اجتماعی را رعایت نکرده و حق بیمه کارگران خود را کامل پرداخت نمی کنند. به همین جهت یکی از رایج ترین شکایت هایی که در مورد مسائل کاری به سیستم قضائی کشور می شود، تخلف از قانون تامین اجتماعی و عدم پرداخت بیمه توسط کارفرما است.

در این مواقع کارگر ابتدا باید دادخواست خود مبنی بر عدم رعایت ماده 148 قانون کار را به اداره کار مربوط به محدوده محل کار بدهد. سپس با ارائه مدارک زیر اثبات نمایید که از فلان تاریخ تا فلان تاریخ در کارگاه مذکور مشغول کار بوده تا رابطه کارگری و کارفرمایی توسط هیئت تشخیص و حل اختلاف، تشخیص داده و تایید شود.

مدارک مورد نیاز جهت ادعای سابقه کاری

1. اصل و کپی شناسنامه به همراه اصل و کپی کارت ملی
2. اصل و کپی انحصار وراثت (در صورت فوت مدعی)
3. دفترچه درمان مدعی (در صورتی که مدعی دفترچه بیمه داشته باشد)
4. اصل و کپی وکالت نامه وکیل قانونی مدعی (چنانچه مدعی دارای وکیل باشد)

علاوه بر ارائه مدارک فوق، جهت بررسی ادعای احتساب سابقه بیمه باید یکی یا در صورت نیاز همه مدارک زیر نیز تحویل مرجع رسیدگی شود:

• حکم استخدامی، ارتقاء شغلی و تغییر سمت در دوره مورد ادعا؛
• لیست های حقوق کارگاه منضم به اظهارنامه مالیاتی که به تائید اداره دارایی مربوطه رسیده باشد؛
• دفاتر قانونی کارگاه و اسناد هزینه مربوطه؛
• گواهی بانک ذی ربط مبنی بر واریز حقوق ماهانه مدعی؛
• کارت افتتاح حساب بانکی؛
• فیش یا رسید حقوق یا چک بانکی؛
• لیست های حقوق کارگاه؛
• کارت های حضور و غیاب یا ورود و خروج یا دفاتر ثبت حضور و غیاب کارکنان کارگاه؛
• معاینات پزشکی قبل از استخدام (موضوع ماده 90 قانون تامین اجتماعی)؛
• کارت بهداشتی صادر شده از اداره بهداشت محیط کار.

توجه: اگر شما به عنوان شاکی فاقد هر یک از مدارک فوق هستید، باید مشخصات و آدرس تعدادی از همکاران خود در کارگاه مورد شکایت را ارائه دهید تا بررسی های لازم انجام شود.

منبع:  سامانه حقوقی دادپرداز