بررسی جامع شغل مدیریت محصول و مسیر شغلی آن

مدیریت محصول یکی از جذاب‌ترین موقعیت‌های شغلی است که در سال‌های اخیر طرفداران زیادی بین کارجوها و البته سازمان‌ها پیدا کرده است. این موقعیت شغلی با هدف مدیریت توسعه محصول نرم افزاری (یا غیر نرم‌افزاری) در سازمان‌ها به وجود آمده است. این افراد مالک استراتژی‌های کسب و کاری هستند که پشت محصول (فیزیکی یا دیجیتالی)‌ پنهان شده‌اند. آن‌ها نیازمندی‌های عملکردی محصول را شناسایی کرده و مدیریت پیاده‌سازی فیچرهای مختلف و اطمینان از موفقیت آن طبق معیارهای تعیین شده را به عهده می گیرند. یکی دیگر از وظایف کلیدی مدیر محصول هماهنگ کردن کارها میان اعضای تیم‌های مختلف مثل کارشناس‌های داده، طراح‌های محصول و برنامه‌نویس‌ها است. برای مشاهده آگهی‌های مدیر محصول می‌توانید به صفحه فرصت‌های شغلی در سایت استخدام جاب ویژن سر بزنید.

پروداکت به چه معناست؟

قبل از اینکه به بررسی سوال: «پروداکت منیجر چیست» بپردازیم، بهتر است به تعریف پروداکت اشاره کنیم. اگر سوال تیتر بالا را از اطرافیان خود بپرسید احتمالاً تصورشان از محصول، اقلام فیزیکی یک فروشگاه خواهد بود. اما واقعیت این است که امروزه یک محصول یا پروداکت (Product) معنایی فراتر از کالا و خدمات دارد. به صورت خلاصه می‌توان پروداکت را به صورت زیر تعریف کرد:

«هر چیزی که یک کسب و کار در جهت حل یک مشکل بازار یا رفع نیاز و تمایل مشتریان می‌فروشد.»

وقتی محصول را از این زاویه می‌بینیم متوجه می‌شویم که عبارت «محصول» را می‌توانیم برای خیلی از چیزهایی که عامه مردم به عنوان محصول نمی‌شناسند، به کار ببریم.

مدیر محصول کیست؟

در سال‌های اخیر موقعیت شغلی «مدیر محصول» طرفداران زیادی پیدا کرده است. اما مدیر محصول یا پروداکت منیجر کیست؟ پروداکت منیجر (Product Manager) نقش کلیدی را در تیم‌های توسعه محصول بازی می‌کند. این فرد باید قادر باشد نیازهای مشتریان و اهداف سطح بالای یک سازمان را که یک محصول و فیچرهای آن قرار است آن‌ها را ارضا کند شناسایی کرده، معیارهای موفقیت محصول را تعیین کند و یک تیم را به سمت تحقق آن معیارها هدایت کند. در واقع می‌توان گفت پروداکت منیجر اهداف کسب و کار را به زبان تیم‌های مهندسی ترجمه کرده و از سوی دیگر، روند توسعه محصول را به سرپرستان گزارش می‌دهد.

شکل زیر به صورت شفاف مدیریت محصول و عملکرد آن را نشان داده است. یک مدیر محصول باید بتواند محصول را میان سه حوزه مختلف تجربه کاربر، تکنولوژی و کسب و کار مدیریت کند. لازمه مدیریت درست این سه حوزه، برقراری تعادل میان نیازهای متعارض آن‌ها و گرفتن تصمیم‌های دشوار است.

وظایف مدیر محصول نرم افزار

شرح وظایف مدیر مهندسی محصول بسته به اندازه سازمان می‌تواند متفاوت باشد. در سازمان‌های بزرگ‌تر مدیران محصول درون تیم‌هایی شامل متخصصان مختلف کار می‌کنند. تحلیل‌گرهای کسب و کار، محققان و بازاریاب‌ها ورودی‌های محصول را جمع‌آوری می‌کنند و توسعه‌دهنده‌ها و طراح محصول وظیفه پیاده‌سازی، طراحی، تست پرتوتایپ و پیدا کردن باگ‌ها را بر عهده دارند؛ بنابراین بیشتر زمان مدیر محصول در این سازمان‌ها به هماهنگی میان این ذینفعان مختلف برای دستیابی به چشم‌انداز مشترک می‌گذرد. از طرف دیگر مدیران پروژه در سازمان‌های کوچک‌تر کمتر به کار هماهنگی بین افراد و بیشتر به انجام فعالیت‌هایی مثل تعریف چشم‌انداز و دستیابی به آن مشغول هستند.

شرح وظایف مدیر محصول را می‌توان به صورت زیر خلاصه کرد:

• درک نیازهای مشتریان
• نظارت بر بازار و تحلیل رقابتی
• تعریف چشم‌انداز محصول
• هماهنگ سازی ذینفعان با چشم‌انداز محصول
• اولویت‌بندی توسعه فیچرها و قابلیت‌های مختلف محصول
• ایجاد درک مشترک میان تیم‌های مختلف و توانمندسازی آن‌ها در تصمیم‌گیری مستقل
• فعالیت‌های استراتژیک: مدیر محصول مسئولیت استراتژیک محصول را از توسعه تا استقرار بر عهده دارد. تعامل با مدیران کسب و کار از تیم فروش و بازاریابی گرفته تا تیم‌های عملیات و توسعه بر عهده مدیر محصول است.
• فعالیت‌های فنی و اجرایی: این فرد مسئولیت تسهیل چرخه عمر محصول را از مراحل ابتدایی تولد تا انتشار و تحلیل نتایج به منظور اندازه‌گیری میزان موفقیت آن به عهده دارد.
• برگزاری جلسات: مدیر محصول در حین جلسات کارها را به افراد تخصیص می‌دهد، به اعضای تیم بازخورد می‌دهد، محصول نهایی را ارائه می‌کند و برای ایجاد دید مشترک میان افراد تلاش می‌کند. بنابراین می‌توان گفت قدرت ارتباطات و تعامل موثر برای یک مدیر محصول بسیار مهم است.
• مدیریت: مدیر محصول مهندسان، طراحان، تیم فروش و تیم بازاریابی را مدیریت کرده و از اینکه همگی در یک مسیر مشخص حرکت می کنند، اطمینان حاصل می‌کند.
• تعامل با مدیران ارشد: مدیر محصول به صورت دوره‌ای و منظم به سرپرستان ارشد سازمان گزارش می‌دهد.
• ارتباط با مشتری‌ها: یک مدیر محصول خوب بازار و مشتریان آن را به خوبی می‌شناسد و همواره آن‌ها را در مسیر توسعه محصول نظر می‌گیرد. دریافت بازخورد از کاربران برای اطمینان از کاربردی بودن محصول یا یک فیچر خاص از جمله وظایف مدیر محصول است.

مهارت های مدیر محصول خوب چیست؟

مهارت های لازم مدیر محصول را می‌توان به دو دسته مهارت‌های نرم و مهارت‌های سخت تقسیم کرد. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های یک مدیر خوب، مهارت‌های ارتباطی قوی است. در واقع برای فعالیت در این شغل، مهارت‌های نرم بیش از مهارت‌های فنی اهمیت دارند.

مهارت‌های سخت مدیر محصول

• تحلیل داده
• تحقیقات بازار
• برنامه‌ریزی نقشه راه و اولویت‌بندی
• دانش طراحی UI/UX
• دانش فنی
• تسلط بر توسعه چابک محصول
• تسلط بر A/B تست

مهارت‌های نرم مدیر محصول

• مهارت ارتباط بین فردی
• مهارت تعامل و داستان‌پردازی
• مهارت مذاکره
• تفکر خلاق
• همدلی
• توانایی تاثیرگذاری بدون کنترل
• توانایی فعالیت تحت شرایط استرس‌زا

تقریباً تمام متخصصان حوزه مدیریت محصول روی این مسئله توافق دارند که مهارت‌های فنی و یادگیری کار با ابزارهای مدیریت محصول، در طول مسیر شغلی مدیر محصول قابل آموختن هستند و تنها اشتیاق به یادگیری در این مسیر کافی است. اما یادگیری مهارت‌های نرم (که اهمیت بالاتری دارند)‌ دشوارتر است و نیازمند صرف زمان و تمرین بیشتری است. به همین دلیل توصیه می‌شود پیش از تصمیم برای ورود به این حوزه، ویژگی‌های شخصیتی خود را ارزیابی کنید.

پیشنهاد ما به شما شرکت در تست‌های خودشناسی جاب ویژن مثل «آزمون هوش هیجانی Bar-On» یا «تست شخصیت‌شناسی نئو» است. (بعد از شرکت در آزمون می‌توانید نتیجه آن را با ما و سایر مخاطبان در بخش نظرات در میان بگذارید؛ فکر می‌کنید ویژگی‌های شخصیتی شما با موقعیت شغلی مدیریت محصول همخوانی دارند؟)

انواع مدیر محصول

وقتی آگهی‌های استخدام مدیر محصول نرم افزار را بررسی می‌کنیم به انواع آگهی‌های مدیر محصول برمی‌خوریم. این موقعیت‌ها به خصوص در سازمان‌های بزرگ‌تر به صورت تخصصی در یک زمینه خاص متمرکز هستند. در ادامه به برخی از انواع مدیر محصول اشاره می‌کنیم.

مدیر محصول فنی

شاید درک وظایف و مسئولیت‌های موقعیت شغلی مدیر محصول فنی (Technical Product Manager) کمی ساده‌تر باشد. مدیر TPM در واقع فردی است که پیش‌زمینه فنی قوی دارد و معمولاً از رشته‌های مهندسی (مثل نرم افزار) وارد این حوزه شده است. در حالی که بسیاری از وظایف مدیر محصول فنی دقیقاً مشابه سایر مدیران است، اما آن‌ها قادر هستند مهارت‌های فنی بیشتری را به تیم مهندسی منتقل کرده و بیش از سایر مدیران در فعالیت‌های تیم دخیل باشند. یک روز کاری مدیر محصول فنی بیشتر به ارتباط با تیم فنی گذشته و زمان کمتری را به سایر جنبه‌های محصول (مثل بازاریابی آن) اختصاص می‌دهد.

مدیر محصول داده و تحلیل داده

مدیر محصول داده در زمینه مدیریت داده‌ها و تحلیل آن‌ها عمیق می‌شود. این افراد باید ارتباط نزدیکی با دانشمند داده داشته باشند یا حتی در استارتاپ‌های کوچک، خود برخی وظایف دانشمند داده را بر عهده بگیرند. مدیریت محصول داده یک مسیر شغلی حرفه‌ای برای افرادی است که عاشق کار کردن با عددها هستند و انتظار می‌رود در سال‌های آینده، محبوبیت زیادی به دست آورد.

مدیر محصول بازاریابی

بسیاری از متخصصان مدیریت محصول پیش‌زمینه بازاریابی دارند و البته داشتن دانش بازاریابی پایه‌ای برای هر فردی که قصد ورود به حوزه مدیریت محصول را دارد، ضروری است. بسیاری از افراد موفق در حوزه مدیریت محصول هم معتقد هستند که بازاریابی باید از ابتدای طراحی محصول در آن ادغام شود. یک «مدیر محصول بازاریابی» (Marketing Product Owner) کمتر از سایر مدیر محصول‌ها درگیر چگونگی پیاده‌سازی محصول، تعامل با مهندسان برای رفع باگ‌ها و نقشه راه است. فعالیت‌های روزمره مدیریت محصول در بازاریابی معمولاً شامل ایجاد کیس استادی‌ها، محتوای وب، کنفرانس‌های مطبوعاتی، تست محصول و مدیریت تیم بازاریابی محصول است. همچنین آن‌ها را می‌توان صدای مشتریان در یک تیم محصول دانست؛ چرا که به کمک تحقیقات بازار و شناخت مشتریان، می‌توانند گروه‌های تمرکز محصول را بسازند.

مدیر محصول رشد

نیازمندی‌های مربوط به موقعیت شغلی مدیر رشد (Growth Product Manager) در پنج سال اخیر با رشد زیادی روبرو بوده است. مدیر محصول رشد به زبان ساده به دنبال راه‌هایی برای رشد اعداد مربوط به کسب و کار است! تمرکز آن‌ها روی چرخه عمر محصول بسیار کم است و بیشتر روی بهبود معیارهای مشخص کسب و کار تمرکز می‌کنند. مدیر رشد ممکن است در هر مرحله از چرخه عمر محصول وارد شود و به جای تمرکز روی کل محصول، تنها یک معیار خاص را در نظر می‌گیرد.

انواع مدیر محصول براساس سطح ارشدیت

حال که با انواع موقعیت های شغلی مدیر محصول آشنا شدیم، نگاهی به رده‌بندی‌های این شغل می‌اندازیم.

دستیار مدیر محصول

دستیار مدیر محصول (Associate Product Manager) یا به طور خلاصه APM، یک موقعیت شغلی مبتدی برای ورود به دنیای محصول است. دستیار مدیر محصول یا کارشناس محصول، مجموعه‌ای از وظایف خردتر را در فرآیند توسعه محصول به عهده دارد. برخی آموزشگاه‌های حضوری و آنلاین دوره مدیریت محصول مقدماتی برگزار می‌کنند که برای افراد علاقه‌مند به فعالیت در موقعیت دستیار مدیر محصول بسیار مفید هستند. برای شرکت در این دوره‌ها می‌توانید به صفحه «توانمندتر شو» مراجعه و با انتخاب فیلتر «مدیریت محصول» به دوره‌های مدنظر خود دسترسی پیدا کنید. (بعد از اتمام موفق دوره مدیریت محصول، می‌توانید مدرک دوره را دریافت کنید؛ رزومه افرادی که از طریق جاب ویژن مدرک دریافت کرده باشند از سایر رزومه‌های کارجوها متمایز می‌شود.)

مدیر محصول ارشد

وظایف مدیر محصول ارشد از سازمانی به سازمان دیگر و براساس نوع محصولی که روی آن کار می‌کنند با هم فرق دارد. به طور معمول، این فرد به جای یک محصول، گروهی از محصولات را مدیریت می‌کند، در جلسات بیشتری شرکت می‌کند و با ذینفعان سطح بالا در ارتباط است. همچنین جذب و استخدام نیروهای جدید نیز ممکن است جزو وظایف او باشد. برای فعالیت در این شغل لازم است فرد چند سال تجربه کار به عنوان مدیر محصول را داشته باشد.

رهبر محصول (Product Lead)

«رهبر محصول» (Product Lead) مسئول محصولات جدید در یک سازمان است. وقتی در یک سازمان بزرگ یک برند جدید لانچ می‌شود، لازم است افراد حرفه‌ای و باتجربه برای هدایت مسیر توسعه به کار گرفته شوند. این افراد بیشتر وقت خود را صرف ارتباط دادن دپارتمان‌های مختلف با یکدیگر و تعامل با مدیریت ارشد می‌کنند. مسئولیت اصلی آن‌ها اطمینان از تحویل به موقع محصول نهایی طبق بودجه تعیین شده است. بنابراین برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری را (تعیین KPI و OKR) می‌توان به مثابه خونی در رگ‌های این شغل دانست.

مدیر محصول گروه

«مدیر محصول گروه» (Group Product Manager) یا GPM یک موقعیت شغلی برای رهبری تیم‌های محصولی است که مسئول گروه مشخصی از محصولات هستند. فرد در این موقعیت شغلی باید بتواند میان مدیریت افراد و مشارکت فردی تعادل برقرار کند. برخی از مدیران محصول گروهی بیشتر متمایل به مشارکت فردی هستند و برخی دیگر رویکرد متفاوتی داشته و روی مدیریت تیم‌ها متمرکز می‌شوند.

دایرکتور مدیریت محصول

«پروداکت دایرکتور محصول» (Director of Product Management) یک نقش رهبری چند عملکردی (Cross Functional) شامل نظارت بر کار مدیران محصول ارشد و تیم‌های تحت رهبری آن‌ها است. آن‌ها همچنین نقاط دارای پتانسیل رشد محصول را در بازار شناسایی می کنند. یکی دیگر از وظایف آن‌ها مدیریت نحوه پیاده‌سازی مدیریت محصول در سازمان، از نقشه راه‌ گرفته تا تعیین زیرساخت‌های ارتباطی تیم‌های محصول است. کنترل فرایند جذب و استخدام و بازخورد دادن درباره عملکرد مدیران ارشد از جمله سایر وظایف آن‌ها است.

مدیر محصول VP

«مدیر محصول VP» فرصتی فوق‌العاده برای تغییر جهت‌گیری مدیریت محصول در سازمان و شکل دادن به فرهنگ محصولی در سازمان را در اختیار دارد. مسئولیت اصلی مدیر محصول VP رشد تیم‌ها است؛ در واقع چنین فردی اطمینان حاصل می‌کند که همه افراد بازیکنان حرفه‌ای در زمین مدیریت محصول هستند.

مدیر کل محصول

مدیر کل محصول، CPO یا (Chief PRoduct Officer) موقعیت شغلی نستاً جدیدی است که وظیفه نظارت بر همه موارد مربوط به مدیریت محصول را در یک سازمان به عهده دارد. این افراد نگاه کلان نسبت به مدیریت محصول در سازمان دارند و به همه موارد مربوط به محصول مثل توسعه، طراحی، چشم‌انداز و اجرا مسلط هستند.

تفاوت مدیر پروژه و مدیر محصول

پروداکت منیجر و «مدیر پروژه» (Project Management) ممکن است با یکدیگر برای اجرای فعالیت‌های مشابه همکاری کنند؛ اما در بسیاری موارد این دو موقعیت شغلی مسئولیت‌های متفاوتی دارند. به طور کلی مدیر محصول مسئولیت استراتژیک توسعه محصولات را به عهده دارد؛ در حالی که مدیر پروژه مسئولیت نظارت بر اجرای آن برنامه‌های توسعه را دارد. مدیر پروژه برنامه‌های استراتژیک و سطح بالا را به برنامه‌های قابل اجرا و وظیفه‌ای خرد می‌کند. این فرآیند شامل هماهنگی، تفویض و رهبری است؛ در حالی که مدیر پروژه درگیر ارتباطات و وابستگی‌های تیمی، ساز و کارهای تیم، رفع چالش‌ها و رساندن پروژه‌ها طبق ددلاین‌های تعیین شده است.

در جدول زیر مهم‌ترین تفاوت‌های این دو موقعیت شغلی آمده است:

‌

تفاوت مدیر محصول و مالک محصول

«مالک محصول» (Product Owner) نقشی در تیم توسعه محصول است که برای مدیریت بک لاگ محصول در جهت دستیابی به خروجی‌های مطلوب تعریف شده است. وظایف اصلی مالک محصول عبارتند از:

• تعیین آیتم‌های بک لاگ محصول و ایجاد درک مشترک از مسئله و راه‌حل بین اعضای تیم توسعه
• تصمیم‌گیری براساس اولویت‌بندی‌های بک لاگ محصول
• تعیین میزان موفقیت تیم توسعه در تحویل رضایت‌بخش بک لاگ محصول
• اطمینان از شفافیت پروژه‌های آتی برای تیم توسعه

مالک محصول مفهومی است که در قالب چارچوب اسکرام و برای مدیریت توسعه محصول و رفع چالش‌های تیم توسعه ایجاد شده است. در تیم‌هایی که با رویکرد چابک یا اجایل (Agile) کار می‌کنند، حضور پروداکت اونر (Product Owner) یا صاحب محصول نیز در تیم ضروری است. در حالی که وظیفه مدیر محصول تعیین جهت کلی محصول از طریق بررسی و تحقیق، تعریف چشم‌انداز، هماهنگی افراد و اولویت‌بندی فعالیت‌ها است، وظیفه مالک محصول برقراری ارتباط نزدیک‌تر با تیم توسعه محصول و کمک به اجرای اهداف تعریف شده از سوی مدیر محصول است. وظایف روزمره مدیر محصول و مالک محصول را می‌توان به صورت زیر خلاصه کرد:

میانگین حقوق مدیر محصول چقدر است؟

طبق آخرین گزارش حقوق و دستمزد که در سال 1402 توسط جاب ویژن منتشر شده است، حقوق مدیر محصول در تهران، سایر شهرهای بزرگ و شهرهای کوچک طبق جدول زیر است. داده‌های این جدول طبق نظرسنجی‌های انجام شده از 463 شرکت‌کننده در موقعیت‌های شغلی مدیر محصول و مالک محصول به دست آمده است.

در شهر تهران:

سایر شهرها:

البته با نگاهی به فرصت‌های شغلی درج شده در صفحه فرصت‌های شغلی مدیر محصول، می‌توان متوجه شد که میانگین حقوق مدیران محصول در سال 1402، در برخی سازمان‌ها بیش از 20 میلیون تومان است.

آماده ساخت رزومه مدیر محصول هستید؟

در این مقاله تلاش کردیم با نگاهی جامع به بررسی موقعیت شغلی مدیریت محصول بپردازیم. همانطور که حتماً متوجه شده‌اید این موقعیت شغلی می‌تواند فرصت‌های رشد بسیاری را برای علاقه‌مندان، به خصوص افرادی با پیش‌زمینه فنی، باز کند. همانطور که گفتیم، برای موفقیت در این شغل، مهارت‌های نرم حرف اول را می‌زنند؛ به همین دلیل مدیران جذب و استخدام هوشمند، در مصاحبه مدیر محصول به این مهارت‌ها بیش از پیش توجه می‌کنند. قدرت برقراری ارتباط موثر با اعضای تیم‌ها، ذینفعان و مدیران ارشد سازمان، توانایی همدلی با افراد، برنامه‌ریزی، توانایی فعالیت تحت شرایط دشوار، مدیریت استرس، تخمین زمان و … همگی از مهارت‌های ضروری برای یک مدیر خوب هستند.

اگر علاوه بر مهارت‌های نرم ذکر شده، مهارت‌های فنی خوبی نیز دارید، می‌توانید با ابزارهای مدیریت محصول کار کنید و آماده شروع مسیر حرفه‌ای خود در این شغل هستید، می‌توانید به صفحه رزومه ساز الکترونیکی جاب ویژن سر بزنید و رزومه خود را با قالب استاندارد و به دو زبان انگلیسی و فارسی ایجاد کنید، سپس به صفحه جدیدترین آگهی‌های مدیر محصول سر بزنید و برای بهترین سازمان‌های ایران، رزومه خود را ارسال کنید.

منبع: WWW.Atlassian.Com