بیمه بیکاری و هرچه باید درباره این قانون بدانید

شاید شما هم از این مسئله بی‌اطلاع باشید که هر ماه، 3% از حقوقتان توسط کارفرما برای بیمه بیکاری به حساب سازمان تامین اجتماعی واریز می‌شود. می‌توان این مبلغ را به اقساط وام یا یک سپرده‌گذاری تشبیه کرد. چرا که وقتی واجد دریافت این کمک هزینه شناخته شوید؛ این مبالغ به شما بازخواهد گشت.

در بسیاری از مواقع این خود شما هستید که تصمیم به استعفاء یا قطع همکاری با سازمان می‌گیرید؛ اما در برخی موارد، سازمانی که در آن استخدام شده‌اید بدون میل و رغبت شما و به‌صورت یک طرفه اقدام به قطع همکاری می‌نماید. در این شرایط، معمولا وضعیت بغرنجی برای شما به وجود خواهد آمد. از یک‌سو قطع درآمد تا استخدام در شغل جدید و فشارهای اقتصادی و از سوی دیگر فشارهای روانی ناشی از این اتفاق ممکن است باعث ایجاد مشکلات جدی در زندگی شما شوند. خوشبختانه قانون‌گذار برای این موارد چاره‌ای اندیشیده است.

بیمه بیکاری، راهکاری است که برای این شرایط دشوار در نظر گرفته شده و کمک می‌کند فشار اقتصادی و روانی کمتر به فرد بیکار شده وارد شود. در ادامه این مطلب، شرایط و مبلغ این کمک هزینه، مراحل ثبت درخواست، مدت زمان انتظار برای دریافت آن،‌ دریافت این مقرری در ایام کرونا، مدارک لازم برای ثبت درخواست و … را شرح خواهیم داد. پس تا انتهای این مطلب از جاب ویژن همراه ما باشید.

بیمه بیکاری چیست؟

هنگامی که در سازمانی استخدام می‌شوید، ماهیانه درصد کمی از حقوق شما به سازمان تامین اجتماعی پرداخت می‌شود. البته کارفرما باید مبلغی را ماهیانه و به‌ازای هر کارمند برای این سازمان واریز کند.

با پرداخت این مبالغ جزئي، علاوه بر اینکه می‌توانید هنگام دریافت خدمات درمانی از دفترچه بیمه استفاده کنید؛ در هنگام بیکاری و بازنشستگی هم مقرری ماهانه دریافت خواهید کرد. بنابراین هنگام امضای فرم همکاری با سازمان‌ها، حتما بر رد شدن حق بیمه اصرار کنید.

در قانون کار، فرد بیمه شده‌ای بیکار نامیده می‌شود که بدون میل و اراده خود کارش را از دست داده باشد. بنابراین اگر سابقه بیمه دارید و از طرف کارفرما به شما اعلام شده که دیگر نیازی به حضور شما در سازمان نیست، واجد شرایط برای دریافت مقرری بیکاری هستید. البته باید درخواست خود را سریعا ثبت نموده و پیگیر طی مراحل قانونی باشید. اگر تقاضای شما پذیرفته شد، تا مدت زمان مشخصی، هر ماه مبلغی به حسابتان واریز خواهد شد.

این مبلغ به چه افرادی تعلق می‌گیرد؟

اگر شرایط زیر را داشته باشید، احتمالا برای دریافت مقرری ماهیانه، واجد شرایط شناخته خواهید شد. البته هر پرونده توسط کارشناسان مربوطه مورد بررسی قرار می‌گیرد و هر ماه هم بازرسان سازمان به آدرس ثبت شده شما سرکشی خواهند کرد تا از حضور شما در خانه و عدم اشتغال، اطمینان حاصل کنند.

شرایط دریافت مقرری ماهانه در زمان بیکاری از قرار زیر است:

• باید تابعیت ایرانی داشته باشید. این قانون شامل حال مهاجران و افرادی که تابعیت غیر ایرانی دارند، نمی‌شود.
• باید به‌صورت غیر ارادی کارتان را از دست داده باشید. در قانون گفته شده که اگر تغییرات ایجاد شده در محل کار، منجر به از بین رفتن واحد صنعتی یا تعدیل نیرو بشود یا به دلیل وقوع حوادث غیرمترقبه (سیل، زلزله، بیماری کرونا و…) بیکار شوید، می‌توانید از این امکان استفاده کنید.
• حداقل یک سال سابقه بیمه داشته باشید. البته بر اساس قانون کار، داشتن شش ماه سابقه بیمه کافی است؛ اما تجربه افرادی که برای دریافت بیمه اقدام کرده‌اند نشان می‌دهد که کارشناسان وزارت کار، داشتن یک سال سابقه را برای دریافت بیمه بیکاری ضروری می‌دانند. البته این قانون یک تبصره هم دارد و اگر وقوع حوادث غیرمترقبه باعث بیکاری شما بشود، نیازی به شش ماه سابقه بیمه ندارید و با گذشت هر میزان از زمان شروع به کار و سابقه بیمه، می‌توانید درخواست خود را ثبت کنید.

چه افرادی نمی‌توانند از این شرایط استفاده کنند؟

بر اساس قانون کار، برخی افراد حتی در صورت بیکار شدن هم نمی‌توانند از این مزایا استفاده کنند. کسانی که یکی از شرایط زیر را داشته باشند، از این دسته هستند:

• افرادی که شغل آزاد دارند و صاحبان کسب و کار.
• افرادی با تابعیت غیرایرانی
• کسانی که با میل و اراده خود کارشان را از دست داده‌اند. یعنی اگر استعفا داده‌اید یا حتی مدت قرارداد شما به پایان رسیده، نمی‌توانید از این قانون استفاده کنید. البته اگر بتوانید پس از اتمام قرارداد از کارفرما نامه عدم نیاز بگیرید، امکان پرداخت کمک هزینه بیکاری به شما وجود خواهد داشت.
• افراد بازنشسته و ازکارافتاده که در بخش‌های بعدی به آنها خواهیم پرداخت.
• اگر کارفرما ادعا کند که کم‌کاری یا اشتباهات حساس شما در سازمان، موجب اخراجتان شده‌اند، این مبلغ را دریافت نخواهید کرد. البته این ادعا باید توسط کارشناسان وزارت کار و سازمان تامین اجتماعی بررسی شود و مورد تایید قرار بگیرد.

عواقب گرفتن بیمه بیکاری

برخی افراد اعتقاد دارند که دریافت این مستمری ممکن است مشکلاتی را برای شما ایجاد کند. عواقب گرفتن این مبلغ بیشتر هنگام رسیدن به بازنشستگی مشخص می‌شود؛ چرا که ممکن است بر مبلغ حقوق بازنشستگی تاثیرگذار باشد که در بخش‌های بعدی درباره آن توضیح داده‌ایم. علاوه بر این، عده‌ای به تاثیر روانی دریافت حقوق بیکاری بر روی کارفرما و ایجاد مشکل در پیدا کردن کار اشاره می‌کنند و آن را از عواقب دریافت این کمک هزینه می‌دانند.

مطلب مرتبط: افزایش حقوق 1403؛ حقوق، عیدی و مالیات بر درآمد چقدر خواهد بود؟

قطع بیمه بیکاری

ناگفته پیداست که مبلغ پرداخت شده به شما با این عنوان، زمان معین و مشخصی دارد و نباید انتظار داشته باشید که تا زمان نامحدودی این مقرری را دریافت کنید. اما چه شرایط و اتفاقاتی ممکن است منجر به قطع دریافت این مبلغ شود؟

1. اگر در شغل جدید مشغول به کار شوید و برای شما بیمه رد شود. البته اگر این مسئله را اعلام نکرده و همزمان با اشتغال، بیمه بیکاری هم دریافت کنید؛ پس از اطلاع سازمان موظف هستید تمامی مبالغ دریافت شده را پس بدهید.
2. اگر بازرس به منزل شما مراجعه کند و حضور نداشته باشید، ممکن است حمل بر اشتغال شما شود و بیمه‌تان قطع شود.
3. اگر پیشنهاد کار مناسب با توانایی‌ها و شایستگی‌هایتان را رد کنید.
4. رسیدن به شرایط بیمه بازنشستگی یا از کارافتادگی
5. معمولا دوره‌های سوادآموزی و کارآموزی برای شما برگزار می‌شود. اگر بدون عذر موجه از حضور در آنها خودداری کنید، مبلغ پرداختی به شما قطع می‌شود.
6. اگر با استفاده از این مزایا و هنگام دریافت این مقرری، جواز کسب و کار بگیرید.
7. اگر در دوره‌ای که در حال دریافت کمک هزینه هستید، زمان رفتن به خدمت سربازی فرابرسد. البته در این مورد هم تبصره‌ای وجود دارد و اگر پس از پایان دوران خدمت سربازی، نتوانید به سرکار برگردید، مشمول دریافت این مبلغ شناخته می‌شوید.
8. فوت فرد بیمه شده.
9. به پایان رسیدن مدت زمان دریافت مستمری.

تا چه مدت می‌توان این مبلغ را دریافت کرد؟

بر مبنای مدت سابقه بیمه و مجرد یا متاهل بودن شما، مدت زمانی که بیمه بیکاری به شما پرداخت می‌شود، متفاوت است. البته در جدول حقوق بیمه بیکاری 1402 آمده است که با داشتن سابقه بیمه بعد از شش ماه، این وجه را دریافت خواهید کرد؛ در حالی که قبلا اشاره شد که معمولا بعد از داشتن یک سال سابقه، واجد شرایط دریافت بیمه هستید. همچنین حداقل و حداکثر مدت دریافت این وجه، 6 و 50 ماه خواهد بود.

توجه داشته باشید که مدت زمانی که این وجوه را دریافت کرده‌اید، به‌عنوان سابقه بیمه برای شما در نظر گرفته می‌شود. البته در این زمان مبالغی که معمولا کارفرما موظف است پرداخت کند از جمله عیدی، سنوات و…. را دریافت نخواهید کرد.

تعداد دفعات استفاده از بیمه بیکاری

تعداد دفعات در پرداختی محدودیت ندارد. تنها نکته مهم در مورد مجموع زمانی است که می‌توانید این مبلغ را دریافت کنید. بنابراین اگر قبلا هم از این امکان استفاده کرده‌اید، ولی هنوز به سقف مدت پرداختی نرسیده‌اید، می‌توانید باز هم از کمک هزینه بیکاری استفاده کنید.

مبلغ بیمه بیکاری در سال 1403 و نحوه محاسبه بیمه بیکاری

قطعا در شرایطی که درآمد ماهیانه شما قطع شده، مهم‌ترین سوالتان درباره مبلغی است که سازمان تامین اجتماعی به شما می‌پردازد. قوانین کار، حداقل و حداکثری را برای این وجه در نظر گرفته‌اند که بر اساس حق بیمه‌ای که برای شما رد شده (حقوق اعلامی به سازمان تامین اجتماعی) و حداقل حقوق وزارت کار تغییر می‌کند. سقف و کفی که برای این هزینه مشخص شده، کمک می‌کند که شما حداقل از پس مخارج روزمره‌تان برآیید.

بر این مبنا، مبلغ پرداختی به شما، برابر خواهد بود با 55 درصد از میانگین حقوقی که در سه ماه اخیر دریافت کرده‌اید. یعنی اگر به‌طور مثال، در سه ماه اخیر میانگین حقوق دریافتی شما در ماه، چهار میلیون تومان بوده است، پس از بیکار شدن، ماهیانه مبلغ دو میلیون و دویست هزار تومان به شما پرداخت خواهد شد. برای محاسبه میانگین حقوق سه ماه اخیر هم کافی است سه حقوق دریافتی آخرتان را با هم جمع زده و بر سه تقسیم کنید. البته حقوقی که با آن، دریافتی‌تان محاسبه می‌شود، مبلغی است که در قرارداد ذکر شده و به تامین اجتماعی اعلام شده است.

چنانچه 55 درصد میانگین حقوق، کمتر از حداقل حقوق تعیین شده در سال شود (حقوق پایه)، مبلغی که به شما پرداخت می‌شود همان حقوق پایه وزارت کار خواهد بود. سقف دریافتی شما هم 80% متوسط حقوق سه ماه اخیرتان خواهد بود.

مطلب مرتبط: جدول بیمه بیکاری 1403 و شرایط و قوانین استفاده از این بیمه

افزایش پرداختی برای سرپرستان خانوار

قطعا هزینه‌های فرد مجرد با فرد متاهل و سرپرست خانواده متفاوت است. خوشبختانه این مسئله هم در قانون دیده شده و در صورتی که افراد خانواده تحت تکفل شما باشند؛ مبلغ بیشتری دریافت خواهید کرد. براین اساس به‌ازای هر یک نفری که تحت تکفل شما قرار داشته باشد؛ 10 درصد به مبلغ پرداختی به شما افزوده خواهد شد.

البته این قانون، تبصره‌هایی هم دارد. مثلا نمی‌توانید بیشتر از چهار نفر را تحت تکفل داشته باشید. بنابراین نهایتا چهل درصد به دریافتی شما افزوده می‌شود. نکته قابل توجه دیگر این است که مبلغی که دریافت می‌کنید؛ نباید بیشتر از سقف مورد نظر باشد. یعنی مثلا اگر چهار نفر را تحت تکفل دارید و با این افزایش چهل درصدی، مبلغ محاسبه شده بیشتر از ۸۰٪ متوسط حقوقتان می‌شود؛ وجهی که دریافت می‌کنید به همان میزان ۸۰ درصد حقوق خواهد بود.

همچنین توجه داشته باشید که همزمان دو نفر نمی‌توانند سرپرست خانواده باشند.

تاثیر کمک هزینه بیکاری بر بازنشستگی

بخشی از هزینه‌ای که ماهیانه از حقوق شما با عنوان حق بیمه کم می‌شود، مربوط به مقرری زمان بازنشستگی‌تان است. در قانون کار، بیمه‌شدگانی که به سن قانونی بازنشستگی (۶۰ سال تمام برای آقایان و ۵۵ سال برای خانم‌ها) برسند، در صورتی که حداقل سابقه بیمه را دارا باشند، می‌توانند درخواست بازنشستگی بدهند.

برای تعیین مستمری ماهانه بازنشستگی، کافی است متوسط حقوقتان را در دو سال آخری که مشغول به کار بوده‌اید، در تعداد ماه‌هایی که سابقه پرداخت حق بیمه داشته‌اید ضرب کنید. سپس عدد به دست آمده را بر 30 تقسیم کنید.

یکی از نکات مهمی که باید به آن توجه کنید، بازنشستگی در حین بیمه بیکاری است. همان‌گونه که پیشتر اشاره شد، چنانچه در مدتی که مشمول دریافت این کمک هزینه هستید به سن بازنشستگی برسید، پرداخت این مبلغ به شما قطع می‌شود و تنها مستمری بازنشستگی را دریافت خواهید کرد.

همچنین اگر دو سال یا کمتر به موعد بازنشستگی‌تان مانده، در دریافت مستمری بیکاری با احتیاط عمل کنید؛ چرا که مبلغ حقوق بازنشستگی به میانگین حقوق دو سال آخر اشتغالتان وابسته است. نحوه محاسبه حقوق بازنشستگی بعد از بیمه بیکاری به این صورت است که اگر در این دو سال، مقرری بیکاری دریافت کرده باشید، این مبلغ به‌عنوان حقوق ماهیانه شما محسوب می‌شود. از آنجا که این مقدار، معمولا کمتر از حقوق دریافتی شما در سال‌های پایانی کارتان است، حقوق بازنشستگی کمتری دریافت خواهید کرد.

بازنشستگی پس از بیمه بیکاری هم مشمول همین قانون است و اگر پس از دریافت کمک هزینه بیکاری بازنشسته شوید، حقوق بازنشستگی شما بر اساس حقوق بیکاری‌تان محاسبه خواهد شد. 

مطلب مرتبط: بیمه بیکاری تامین اجتماعی و شرایط ثبت نام

روند ثبت درخواست حقوق بیکاری

اگر شرایط دریافت این کمک‌هزینه را دارید، باید هرچه سریع‌تر با مدارک مورد نیاز به اداره کار مراجعه کنید و درخواست خود را ثبت نمایید. از وقتی کارتان را از دست می‌دهید، فقط سی روز فرصت دارید تا برای دریافت این مبلغ اقدام کنید. اگر به‌دلیل مشخصی نتوانستید در این مهلت تقاضای خود را ثبت کنید، تا سه ماه مهلت دارید که مدارکی را ارائه نمایید که نشان می‌دهند عذر موجهی برای عدم اقدام در سی روز اول داشته‌اید.

روش ثبت نام و درخواست بیمه بیکاری

در اولین مرحله، باید بعد از ورود به سامانه بیمه بیکاری یا سامانه جامع روابط کار، یک حساب کاربری ایجاد کنید. برای احراز هویت می‌توانید به پیشخوان دولت یا شعب بانک رفاه کارگران مراجعه کنید. سپس مدارک موردنیاز را در سایت بیمه بیکاری بارگذاری کرده و در خواست خود را تکمیل نمایید. برای پیگیری پرونده بیمه بیکاری هم می‌توانید به این سامانه مراجعه کرده و از مسیر گزارش‌های کارگری- بیمه بیکاری، وضعیت درخواستتان را مشاهده کنید. هر گونه نقص در مدارک یا سایر مشکلات پرونده شما در این قسمت به شما نمایش داده می‌شود.

به یاد داشته باشید که این مبلغ به حساب بانک رفاه کارگران شما واریز خواهد شد. بنابراین حتما باید در این بانک حساب باز کرده باشید. 

مدارک مورد نیاز

• اصل و کپی قرارداد یک سال آخر یا رای صادرشده مبنی بر اشتغال شما
• ۴ قطعه عکس ۳*۴ جدید
• اصل و کپی مدارک تحصیلی و یا گواهینامه‌های دوره‌های فنی که گذرانده‌اید.
• شناسنامه و کارت ملی
• کارت پایان خدمت
• یک جلد پوشه روغنی
• کپی از صفحه اول دفترچه بیمه
• نامه اخراج یا عدم نیاز کارفرما یا رای‌های صادرشده
• داشتن حساب بیمه بیکاری

چه مدت طول می‌کشد تا این کمک‌هزینه برای شما واریز شود؟

هنگامی که تمامی مدارک مورد نیاز را به اداره کار ارائه دادید، کارشناسان مربوطه این اطلاعات را بررسی می‌کنند و تا ده روز بعد به شما اعلام می‌کنند که واجد دریافت این مقرری ماهیانه هستید یا خیر. در صورت دریافت جواب مثبت، همراه با معرفی‌نامه کتبی به سازمان تامین اجتماعی ارجاع داده خواهید شد. کارمندان این سازمان هم تا حداکثر 10 روز بعد، این مبلغ را برای شما واریز خواهند کرد.

میزان این کمک هزینه از روز نخست عدم اشتغال شما محاسبه می‌شود و حتی اگر فرآیند رسیدگی به درخواستتان طول بکشد، تمام این وجه را دریافت خواهید کرد. البته برای دریافت این مقرری باید حتما در بانک رفاه حساب داشته باشید تا در تاریخ دهم تا پانزدهم هر ماه این مبلغ را دریافت کنید. نکته بسیار مهم این است که هر قدر پیگیری و ممارست بیشتری داشته باشید، کمتر در صف انتظار دریافت این کمک هزینه باقی خواهید ماند. برای پیگیری بیمه بیکاری می‌توانید به سامانه جامع روابط کار مراجعه کنید.

دریافت مقرری بیمه و کرونا

با گذشت 4 سال از شیوع بیماری کرونا، بسیاری از مشاغل تعطیل شده و تعداد زیادی از افراد کارشان را از دست داده‌اند. سازمان تامین اجتماعی هم در قانون جدید بیمه بیکاری اعلام کرده که این شرایط، مصداق وقوع اتفاقات غیرمترقبه است که باعث تعطیلی واحدها می‌شود. بنابراین اگر سازمانی که در آن مشغول به کار بوده‌اید، به دلیل همه‌گیری تعطیل شده یا تعدیل نیرو داشته است، می‌توانید جهت دریافت مقرری بیکاری به واحدهای مربوطه مراجعه کنید.

جمع‌بندی

بسیاری از افراد به دلایل مختلف کار خود را از دست می‌دهند. گاهی خود شخص در این امر دخیل است؛ اما بسیاری از مواقع، بیکاری به‌صورت یک طرفه و از سوی کارفرما رخ می‌دهد. در این شرایط، فشار اقتصادی همراه با فشار روانی ناشی از اخراج، شرایط ناگواری برای فرد بیکار به وجود می‌آورد.

اما با تصویب قانون بیکاری در سال ۱۳۶۹، اگر سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشید و بدون میل و اراده خود شغلتان را از دست بدهید؛ می‌توانید مقرری ماهیانه‌ای به عنوان حقوق بیکاری دریافت کنید.

مبلغ پرداختی و مدت زمان آن بستگی به سابقه بیمه شما دارد. البته اگر متقاضی دریافت این کمک‌هزینه هستید؛ حتما باید ظرف 30 روز، مدارک موردنیاز برای ثبت درخواستتان را به سازمان‌های مربوطه تحویل دهید. با توجه به شیوع بیماری کرونا و تعطیلی بسیاری از مشاغل، این مسئله هم به‌عنوان یکی از مصادیق دریافت حق بیکاری شناخته می‌شود. بنابراین در صورتی که این بیماری موجب بیکار شدن شما گردیده، می‌توانید تقاضای خود برای دریافت این کمک هزینه را ثبت کنید.

در این مقاله از جاب ویژن، به نحوه پرداخت، مبلغ، شرایط و نحوه پیگیری بیمه بیکاری پرداختیم. دریافت این مقرری می‌تواند کمک شایانی به شرایط زندگی شما در ایام بیکاری کند. مخصوصا که در روزهایی که شاغل بوده‌اید، هر ماه بخشی از حقوقتان بابت دریافت این مقرری به سازمان تامین اجتماعی پرداخت شده است.