سایبرلوفینگ (گشت‌زنی اینترنتی)؛ فرصت یا تهدید؟

حتما برای شما هم پیش آمده است که در محل کارتان، هر از گاهی به پرسه‌زنی در اینترنت و شبکه‌های اجتماعی مشغول شده‌اید.
این واژه بار معنایی منفی دارد و اصولا به شخصی گفته می‌شود که از وقت خود به درستی استفاده نمی‌کند و آن را هدر می‌دهد. واژه‌ی سایبر هم به عنوان پیشوندی برای کلماتی به کار برده می شود که مربوط به جرایم کامپیوتری است. در کل این مفهوم با معنای فردی است که به جای آنکه از زمان خود به جای انجام وظایفش بپردازد، با استفاده از فضایی که اینترنت در اختیارش قرار می‌دهد، زمان کاری خود را هدر می دهد و یا آنکه به جای کار کردن، به انجام کارهای شخصی‌اش مشغول است. از مهم‌ترین پیامدهای منفی سایبرلوفینگ، کاهش بهره‌وری کارمندان است.

پیامدهای مثبت پرسه زنی اینترنتی

هرچند پرسه‌زنی اینترنتی پیامدهای منفی برای سازمان دربر خواهد داشت، اما پیامدهای مثبتی مثل تسکین خستگی و استرس، افزایش رضایت شغلی، خلاقیت، حس بهتر بودن، سرگرمی و در کل حس شادی در بین کارکنان را در پی خواهد داشت. استنتون در تحقیقات‌اش نشان می‌دهد که کارکنانی که از اینترنت استفاده می‌کنند رضایت شغلی بیش‌تری نسبت به کارمندانی که فاقد اینترنت هستند، دارند. زمانی که هدف کارمند فرار از کارهای روتین و کاهش استرس است، پرسه‌زنی اینترنتی به‌عنوان یک رفتار سودمند خواهد بود و منجر به افزایش اثربخشی و کارایی عمل‌کرد کارکنان می‌شود.

علل پرسه زنی اینترنتی در بین کارکنان چیست؟

هر چند پرسه‌زنی اینترنتی، اغلب پیامدهای منفی برای سازمان دارد، اما دلایل گرایش کارکنان به پرسه‌زنی اینترنتی بسیار مهم است و فهمیدن عوامل تشکیل‌دهنده‌ی این رفتارها برای سازمان، به مدیریت موثرتر کارکنان جهت استفاده از اینترنت کمک می‌کند. دلایل پرسه‌زنی اینترنتی را می‌توان به سه بخش مهم فردی، سازمانی و عوامل محیطی طبقه‌بندی کرد.

عوامل فردی

در عوامل فردی، نگرش‌ها، باورها، ویژگی‌های شخصیتی، عادات یا اعتیاد به اینترنت تاثیرگذار هستند. کارکنانی که باور دارند اینترنت مفید است نسبت به افرادی که این باور را ندارند گرایش بیش‌تری به رفتارهای غیرکاری و شخصی خواهند داشت. هم‌چنین افرادی که رفتارهایی مثل روحیه‌ی خجالتی، تنهایی، ایزوله بودن، کمبود عزت نفس و کمبود خود-کنترلی دارند و نیز افرادی که اعتیاد به اینترنت دارند، نسبت به سایرین بیش‌تر به پرسه‌زنی اینترنتی روی می‌آورند.

عوامل سازمانی

در عوامل سازمانی، مواردی مثل محدودیت استفاده از اینترنت، انواع وظایفی که به کارمندان محول می‌شود، بی‌عدالتی سازمانی، نگرش کارکنان نسبت به شغل‌شان، تعهد سازمانی، میزان رضایت‌مندی شغلی و ویژگی‌های شغلی تاثیرگذار خواهند بود.

محدود کردن استفاده کارکنان از اینترنت منجر به کاهش عملکرد خواهد شد. علاوه بر آن وظایفی که حالت روتین و تکراری دارند یا وظایفی که ماهیت استرس‌زا دارند احتمال گرایش کارکنان به پرسه‌زنی اینترنتی را افزایش خواهد داد. هم‌چنین کارکنانی که احساس بی‌عدالتی نسبت به میزان حقوقی که دریافتی خود دارند یا از سمت یا رتبه‌ای که در سازمان دارد راضی نیستند یا حتی احساس تبعیضی که در مقایسه با دیگر همکاران‌شان دارند، گرایش بیش‌تری به پرسه‌زنی اینترنتی از خودشان نشان می‌دهند. در واقع با این گونه رفتارها به انتقامجویی با سازمان می‌پردازند.

عوامل محیطی

تحقیقات نشان می‌دهد که فاصله فیزیکی (چیدمان میزها) سرپرستان با کارکنان بصورت غیرمستقیم بر رفتارهای غیر کاری تاثیرگذار است. هم چنین عدم دسترسی یک‌سان به تسهیلات رفاهی از جمله میزان ساعت استفاده از اینترنت، ساعت کاری، موقعیت اجتماعی و مواردی از این دست منجر به بروز رفتارهای شخصی غیرکاری از جمله پرسه‌زنی اینترنتی خواهد شد.

رفتارهای پرسه زنی اینترنتی

گشت‌زنی اینترنتی در چهار رفتار نوع متمایز شده که عبارتند از:

رفتار توسعه ای و یادگیری
رفتار توسعه‌ای دربرگیرنده فرآیند گشت‌زنی اینترنتی به عنوان یک منبع بالقوه یادگیری است. از این منظر، گشت‌زنی اینترنتی نمایانگر افزایش مهارتی است که کارکنان می‌توانند از آن در فعالیت‌های آینده برای سود رساندن به خودشان و سازمان استفاده کنند.

رفتار بازیابی
رفتار بازیابی به معنای مد نظر قرار دادن سلامت کارکنان است. گشت‌زنی اینترنتی می‌تواند ناراحتی کارکنان را کاهش داده و اثرات مثبتی بر کارکنان و سازمان داشته باشد.

رفتار انحرافی
رفتار انحرافی، گشت‌زنی اینترنتی را یک رفتار ناخواسته علیه سازمان می‌داند. این رفتار، گشت‌زنی اینترنتی را مشخصاً رفتاری با پیامدهای منفی (مانند کاهش بهره‌وری) برای سازمان می‌داند.

رفتار اعتیادی
این رفتار می‌تواند ناشی از گشت‌زنی اینترنتی به عنوان یک عادت باشد و می‌تواند منجر به رفتاری مشکل‌ساز شود. منشأ اعتیاد می‌تواند در سابقه کارکنان از منظر اختلالات اعتیادآور یا روشی برای پاسخ‌گویی به نارضایتی یا ناراحتی باشد.

راه های جلوگیری از سایبرلوفینگ

برای جلوگیری از سایبرلوفینگ چکار می‌توان کرد،‌ می توان اینترنت افراد را قطع کرد؟ می‌شود موبایل آن‌ها را گرفت؟ می‌شود هزار راه اشتباه دیگر را رفت؟ این راه‌ها هیچ کدام جواب نخواهد داد. بهترین راه را بایستی در اصول رفتار سازمانی یافت. روش‌های سخت پاسخگو نخواهد بود. می‌توان اشتیاق افراد را به کار زیاد کرد، می‌توان تعهد افراد را افزایش داد، می‌توان رضایت افراد را از شغلی که در آن مشغول هستند افزایش داد. راه‌حل‌های کوچک ولی موثری که کم کاری کارمندان را قطعا کاهش خواهد داد.
همه‌ی این رفتارها که منجر به کاهش بهره‎‌وری می شود، نوعی پاسخ به رفتارهای سازمانی است. نوعی پاسخ به بی‌عدالتی‌هاست، نوعی پاسخ به عدم رضایت‌هاست. نوعی جواب به رفتارهای نادرست سازمانی است.