انسان عصر حاضر در جريان سازگاری با محيط اجتماعی و شغلی خود ناچار است محدوديت‌ها و فشار هايی را متحمل شود به نحوی كه اين فشارهای موجود در محل كار منجر به فرسودگی شغلي كاركنان خواهد شد.

فرسودگی شغلی به خستگی ناشی از فشارهای موجود در محل كار، نفس كار و همچنين علايم و حالات تحليلي‌رفتگی قوا، سرخوردگی و گوشه گيری در كاركنان گفته می‌شود. در تعريف گيبسون فرسودگی كاری عبارت است از يك فرآيند روان‌شناختی كه تحت شرايط استرس شغلی شديد ایجاد می‌شود و خود را به ‌صورت فرسودگی عاطفی،‌ مسخ شخصيت، كاهش انگيزه براي پيشرفت و ترقی نشان می‌دهد.

عوامل بوجود آورنده فرسودگی شغلی

• ناآشنا بودن افراد با اهداف سازمان و قابل درك نبودن اين اهداف براي آنان
• سخت و غيرقابل انعطاف بودن برنامه‌ها، قوانين و مقررات و آيين نامه‌ها
• ناسالم‌ بودن شبكه‌های ارتباطی در سازمان و فقدان ارتباط‌های دوطرفه و از پايين به بالا در سازمان
• بی‌توجهی مديران به امور كاركنان
• شيوه‌های مديريت و رهبری

مراحل فرسودگی شغلی

مرحله ماه عسل 

زمانی است که ما در جایی استخدام می شویم و با شور و شعف خاصی کار خود را شروع می کنیم. اگر تشویق و رضایت به دنبال کار نباشد کاهش، انرژي آغاز می شود و فرد بدون آن‌ که خودش متوجه باشد و به تدریج از انرژي جسمی و روانی تهی می‌شود.

کاهش انرژي کاری

مرحله‌ای است که فرد احساس کم آوردن انرژی می‌کند و نارضایتی شغلی وخستگی شروع می‌شود و فرد سعی می‌کند از طریق پناه آوردن به خواب زیاد، مصرف سیگار و … به نوعی خود را فریب دهد.

آغاز نشانه‌هاي مزمن فرسودگی 

در این مرحله خستگی مزمن، سردردهای دوره ای، ترش کردن معده، خشم و افسردگی شدت پیدا می‌کند .

بحران

در این مرحله بدبینی عمیق، شک به توانائی‌های شخصی، ناامیدي و بروز ذهنیت فرار از مشکلات ایجاد می شود .

به بن بست رسیدن 

یعنی فرد مستعد خطر از دست دادن شغل می شود . با همکاران و مدیر در محل کار درگیر می‌شود . درخانه نیز با همسر و فرزندان خود برخوردهای مکرری نشان می‌دهد.

علائم و نشانه های فرسودگی شغلی

• بی تفاوتی نسبت به کار
• احساس کسالت و سستی و عدم تمایل به ادامه کار
• کاهش ظرفیت و قابلیت انجام کار
• اختلال در کار طبیعی دستگاههاي بدن مانند جریان خون ، تنفس ، سیستم عصبی و غیره
• کاهش کمی و کیفی کار به علت کاهش قدرت و دقت
• افزایش ساعات غیبت از کار.
• افزایش حوادث ناشی از کار.

رابطه فرسودگی شغلی و ويژگی‌های محيط‌های كاری

محیط های کاری که داراي ویژگی‌هاي زیر هستند، کارکنان آن بیشتر در معرض فرسودگی شغلی قرار دارند:

• فشارهای ناشي از مواجهه با تقاضاها ودر خواست‌های مكرر ديگران.
• رقابت سخت و فشرده.
• نيازهای مالي و تلاش برای كسب درآمد.
• محروميت از آنچه فرد شايسته آن است.

راه‌های بهبود فرسودگی شغلی

• كاهش و از بين بردن استرس‌های موجود در محيط كار.
• حمايت خانواده ،‌دوستان و همكاران از افراد مبتلا به فرسودگی شغلی.
• تغيير شرايط كاری نامساعد و نامطلوب.
• استفاده از روش مديريت زمان.
• آموختن و استفاده از روشهای كارآمد براي انجام كارها.

نتیجه گیری

افرادی كه به طور طولانی‌مدت در معرض استرس‌های شديد هستند، امكان دارد مبتلا به فرسودگی شغلی شوند. اين پديده سندرمی است كه شامل فرسودگی فيزيكی، عاطفی و روانی است و توام با احساس شديد پايين بودن پيشرفت شخصی در فرد است، ‌بدين معنی كه افراد درگير با اين مساله احساس می‌كنند که هيچگونه پيشرفت و ترقی در زندگي حرفه‌ای و شخصی خويش ندارند. با این حال فرسودگی شغلی با اتخاذ شیوه ها و تدابیر خاصی قابل اصلاح و برگشت پذیر است و می توان تدابیري را جهت درمان آن به کار برد.