آشنایی کامل با شغل مهندسی شیمی، درآمد و نیازمندی‌های آن

شغل مهندسی شیمی، حرفه‌ای است که در آن از دانش ریاضیات، شیمی، فیزیک و دیگر علوم طبیعی، به‌منظور توسعه‌ روش‌های بهینه‌ برای استفاده از مواد و انرژی در صنعت استفاده می‌شود. درنتیجه، سازمان‌های صنعتی در زمینه‌های گوناگون به فارغ‌التحصیلان رشته مهندسی شیمی نیاز دارند.

در ادامه به معرفی کامل رشته مهندسی شیمی می‌پردازیم و با بازار کار مهندسی شیمی بیشتر آشنا خواهیم شد. همچنین، به تحصیلات و مهارت‌های موردنیاز برای شغل مهندسی شیمی اشاره خواهیم کرد.

برای مشاهده‌ی آگهی‌های استخدام مهندس شیمی در شرکت داروسازی کلیک کنید.

معرفی رشته‌ مهندسی شیمی

رشته مهندسی شیمی به‌وسیله یک مهندس انگلیسی به نام جرج ای. دیویس (George E. Davice) در اواخر قرن نوزدهم، بنیان‌گذاری شد. او اولین مطالعه‌ مروری جامع و فراگیر در این زمینه را بر اساس ۱۲ سخنرانی‌ خود در دانشکده‌ فناوری منچستر، در قالب یک کتاب دوجلدی تحت عنوان «راهنمای مهندسی شیمی» منتشر نمود.

این رشته را می‌توان شاخه‌ای از مهندسی دانست که با تولید مواد شیمیایی و ساخت محصولات از طریق فرایندهای شیمیایی سروکار دارد. چنین فعالیت‌هایی نیازمند طراحی تجهیزات، سیستم‌ها و فرآیندها برای تخلیص مواد جدید و اختلاط، ترکیب کردن و فرآوری مواد شیمیایی برای ساخت محصولات دارای ارزش اقتصادی است.

به‌بیان‌دیگر می‌توان گفت که رشته مهندسی شیمی به کاربرد دانش شیمی برای طراحی، توسعه و بهینه‌سازی فرآیندهای تولید در صنایع مختلف می‌پردازد. این رشته به دانشجویان مهارت‌های لازم برای طراحی و توسعه سیستم‌های شیمیایی و مدیریت فرآیندهای صنعتی را آموزش می‌دهد.

تحصیل در رشته مهندسی شیمی معمولاً شامل یک دوره ۴ ساله کارشناسی است. در ایران، دانشگاه‌های معتبر همچون دانشگاه تهران از برترین مراکز آموزشی در این رشته هستند. دانشجویان می‌توانند پس از کارشناسی، تحصیلات خود را در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری ادامه دهند.

رشته مهندسی شیمی به دلیل کاربردهای فراوان در صنایع مختلف ازجمله نفت و گاز، پتروشیمی، تولید مواد غذایی، داروسازی و مواد معدنی بسیار حائز اهمیت است. به‌طورکلی می‌توان گفت که هر سازمانی که فعالیت‌های شیمیایی در مقیاس وسیع داشته باشد، نیازمند افراد با تحصیلات در رشته مهندسی شیمی و شیمی کاربردی است.

معرفی شغل مهندسی شیمی

شغل مهندسی شیمی شامل طراحی و نظارت بر فرآیندهای شیمیایی برای تبدیل مواد خام به محصولات نهایی باارزش افزوده است. این فرآیندها می‌توانند شامل تولید مواد شیمیایی، سوخت، پلیمرها، داروها و سایر محصولات صنعتی باشند. مهندسین شیمی از اصول شیمی، فیزیک و مهندسی برای حل مشکلات و بهینه‌سازی فرآیندها استفاده می‌کنند.

به‌طورکلی کار اصلی مهندسان شیمی، امکان‌پذیر ساختن تبدیل مواد به یکدیگر به‌طور بهینه در مقیاس‌های عظیم صنعتی است. درواقع، این مهندسین می‌کوشند تا از یک فرآیند شیمیایی صنعتی، بهترین نتیجه را با کمترین هزینه و کمترین اثر روی محیط‌زیست دریافت کنند. دانش در شیمی، ریاضیات، فیزیک و حتی زیست‌شناسی، موضوعی است که آن‌ها را برای سازمان‌ها ارزشمند می‌کند. فعالیت‌های اصلی در شغل مهندسی شیمی عبارت‌اند از:

• طراحی و ساخت فرآیندها و تجهیزات شیمیایی
• بهینه‌سازی و کنترل عملیات صنعتی
• مدیریت و عملیات کارخانه
• تحقیق کاربردی و بنیادی از سطح مولکولی تا سطح صنعتی
• مدیریت زیست محیطی، نظارت بر آلودگی و کنترل آن

کارهای روزانه‌ در شغل مهندسی شیمی شامل طراحی، ساخت و بهینه‌سازی سیستم‌های مورداستفاده در فرآیندهای صنعتی، زیست‌شناختی و زیست‌محیطی است. این مهندسان مواد بسیار متنوعی از سوخت‌ها گرفته تا کودها، مواد غذایی، نوشیدنی‌ها، داروها و پلیمرها را تولید می‌کنند.

به‌علاوه، طراحی و ساخت کارخانه‌ها و تجهیزات بزرگ‌مقیاس صنعتی برای انجام فرآیندهای شیمیایی و مشارکت در افزایش ایمنی، کارآمدی و پایداری صنعت، ازجمله کارهای دیگر در شغل مهندسی شیمی است.

تفاوت شیمیست با مهندس شیمی چیست؟

شیمیدان‌ها معمولا به انجام کارهای پژوهشی و مطالعات محض می‌پردازند و در آزمایشگاه‌ها، مواد و ترکیبات جدید را توسعه می‌دهند؛ اما مهندسان شیمی روش‌های جدیدی برای ساخت مواد و ترکیبات در مقیاس صنعتی و کارخانه‌ها فراهم می‌آورند. این بدان معنا است که مقیاس کاری آن‌ها کاملا با یکدیگر متفاوت است.

یک شیمیست ممکن است با چند گرم یا حتی چند میکروگرم از ترکیبات مختلف در یک ظرف آزمایشگاهی کوچک کار کند؛ اما در شغل مهندسی شیمی فرد باید هزاران کیلوگرم از مواد شیمیایی را در راکتورهای غول‌آسا تحت کنترل داشته باشد.

وظایف و مسئولیت‌های شغل مهندسی شیمی

وظایف یک مهندس شیمی شامل طراحی و بهینه‌سازی فرآیندهای تولید شیمیایی، نظارت بر عملیات تولید و تضمین کیفیت محصولات است. همچنین در شغل مهندسی شیمی، متخصصان به تحقیق و توسعه درزمینه تولید مواد جدید می‌پردازند.

ارزیابی ایمنی و کارایی تجهیزات و فرآیندهای شیمیایی، بخش دیگری از وظایف شغلی در رشته مهندسی شیمی است. برخی از این مهندسین که مهندس فرآیند نام دارند، در یک فرآیند خاص مانند اکسیداسیون یا پلیمریزاسیون متخصص هستند. سایر مهندسان در حوزه‌های دیگر مانند نانو مواد یا مهندسی زیست‌شناختی تخصص دارند.

به‌علاوه، شغل مهندسی شیمی با تولید انرژی، برق، مواد غذایی، پارچه و کاغذ در ارتباط است. این متخصصان باید از اثرگذاری فرآیند تولید روی محیط‌زیست و ایمنی کارگران و مصرف‌کنندگان مطلع باشند. در ادامه، فهرستی از وظایف مهندسان شیمی در صنایع مختلف آورده شده است:

• انجام پژوهش‌های لازم برای توسعه‌ فرآیندهای تولیدی جدید و بهبود فرآیندهای موجود
• تعیین پروتکل‌های ایمنی برای افرادی که با مواد شیمیایی خطرناک کار می‌کنند
• توسعه‌ فرآیندها برای جداسازی فازهای مختلف مواد از یکدیگر مانند جداسازی فاز مایع از فاز گازی یا ایجاد جریان‌های الکتریکی با استفاده از فرآیندهای شیمیایی تحت کنترل
• طراحی و تهیه‌ نقشه‌های تجهیزات مورداستفاده در فرآیندها مانند راکتورها
• انجام آزمایش‌ها و نظارت بر عملکرد فرآیندها در روند تولید
• برطرف کردن مشکلات در فرآیندهای تولید
• ارزیابی تجهیزات و فرآیندها به‌منظور تضمین تطابق آن‌ها با قوانین ایمنی و زیست‌محیطی
• تخمین هزینه‌های تولید

تحصیلات لازم برای شغل مهندسی شیمی

حداقل مدرک تحصیلی لازم برای این شغل، لیسانس مهندسی شیمی است. گروه تحصیلی مهندسی شیمی دارای رشته‌ها و گرایش‌های بسیار متنوع شامل موارد زیر است:

شما با داشتن یک مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد یا بالاتر در یکی از گرایش‌های فوق می‌توانید برای فرصت‌های شغلی مناسب در این حوزه رزومه بفرستید. با مدرک لیسانس و فوق‌لیسانس رشته‌ مهندسی شیمی، تقریبا می‌توانید در هر صنعتی مشغول به کار شوید.

مهارت‌های لازم برای شغل مهندسی شیمی

یک مهندس شیمی باید دارای مهارت‌های زیر باشد:

• تسلط بر اصول شیمی و مهندسی
• مهارت‌های تحلیلی: شما باید بتوانید روش‌های جدیدی را برای ساخت مواد یا بهبود روش‌های موجود پیدا کنید. به‌علاوه، شما باید ترکیبات و کاربردهای جدیدی را برای مواد در شیمی و زیست پزشکی پیدا کنید.
• مهارت‌های میان فردی: در شغل مهندسی شیمی باید با افراد مختلف و متخصصان دیگر حوزه‌ها مانند متخصص صنایع غذایی سروکار داشته باشید و با آن‌ها همکاری کنید. به همین دلیل، مهارت‌های ارتباطی مانند مهارت‌های میان فردی، اهمیت بسیاری زیادی دارند.
• مهارت‌های ریاضیاتی: مهم‌ترین بخش این شغل، انجام محاسبات و تحلیل‌های ریاضیاتی پیشرفته برای طراحی فرآیندها و تجهیزات است.
• مهارت‌های حل مسئله: در طراحی تجهیزات و فرآیندها، باید مسائل زیادی مانند مشکلات ایمنی و زیست‌محیطی حل شوند.
• آشنایی با نرم‌افزارهای مهندسی شیمی مانند Aspen و MATLAB

مطالب مرتبط: آگهی های استخدام مهندس شیمی

بازار کار شغل مهندسی شیمی

صنایع مختلف به جذب افراد با تحصیلات در رشته مهندسی شیمی و شیمی کاربردی نیاز دارند. مهندسان شیمی در طیف بسیار وسیعی از صنایع، از تصفیه‌ آب و فاضلاب گرفته تا صنایع غذایی و داروسازی، حضور فعال دارند. آن‌ها کارهایی بسیار متنوع، از تولید برق از بیومس گرفته تا تولید غذاها و نوشیدنی‌ها، داروها، مواد آرایشی و بهداشتی، پارچه و کاغذ را انجام می‌دهند.

درواقع هدف اصلی شغل مهندسی شیمی، کمک به تولید بهینه‌ و سازگار با محیط‌زیست مواد شیمیایی و بیوشیمیایی است که کاربردهای روزمره دارند. به دلیل کاربردهای بسیار گسترده‌ رشته مهندسی شیمی، حوزه‌های کاری متنوعی برای آن تعریف‌شده است که به شرح زیر هستند:

• فرآیندهای زیستی: کار کردن در داروسازی‌ها و کارخانه‌های تولید فرآورده‌های بیولوژیک و تخمیری
• فرآیندهای شیمیایی: صنایع کودسازی، حشره‌کش‌ها و آفت‌کش‌ها، تولید نوشیدنی‌ها، شیشه و مواد شیمیایی خاص
• احتراق: کوره‌های صنعتی بزرگ مانند کوره‌های مورداستفاده در صنایع فولاد یا نیروگاه‌هایی که زغال‌سنگ یا کوک می‌سوزانند یا استخراج انرژی از مواد دورریختنی دارند.
• صنایع زیست‌محیطی: تصفیه‌ آب و فاضلاب، نظارت بر اجرای قوانین زیست‌محیطی و بازیافت؛ بازیابی و استفاده از مواد ارزشمند به‌جای دور ریختن آن‌ها
• معادن: کمک به استخراج مواد معدنی مانند آلومینیوم، آهن، مس، قلع و طلا.
• پتروشیمی‌: تبدیل نفت به پلاستیک و دیگر مواد سنتزی
• کنترل فرآیند: سیستم‌های کنترل و مکانیزاسیون که به انجام راحت‌تر، ایمن‌تر و بهینه‌تر فرآیندها کمک می‌کنند.
• نفت: استخراج نفت و گاز از میدان‌های نفتی در زیردریاها یا خشکی‌ها
• تحویل پروژه: تبدیل یک کارخانه‌ فرآیند شیمیایی به یک کارخانه‌ بهینه و ایمن

کدام سازمان‌ها آگهی شغلی مهندس شیمی را منتشر می‌کنند؟

• شرکت‌های داروسازی
• پتروشیمی‌ها
• شرکت‌های فعال در حوزه‌ نفت و گاز
• شرکت‌های تولید مواد غذایی
• تولیدکنندگان لوازم‌آرایشی و بهداشتی
• شرکت‌های تولیدکننده‌ کاغذ
• شرکت‌های نساجی
• کسب‌وکارهای فعال در تولید فرآورده‌های فلزی
• شرکت‌های تولیدکننده‌ محصولات پلیمری
• شرکت‌های معدنی

نقش مهندسی شیمی در حوزه صنایع غذایی

شاید بتوان گفت که صنایع غذایی یکی از مهم‌ترین حوزه‌های کاری در این رشته است. در ادامه، به مهم‌ترین کاربردهای رشته مهندسی شیمی در صنایع غذایی اشاره می‌کنیم. همچنین، درصورتی‌که فارغ‌التحصیل این رشته هستید و به کار در صنایع غذایی علاقه‌مندید، می‌توانید برای آگهی‌های استخدام مهندس شیمی و صنایع غذایی رزومه ارسال کنید. برای آشنایی با رشته‌ی مهندسی صنایع غذایی، کلیک کنید.

افزایش بازدهی کشاورزی و تولید مواد غذایی

این رشته در توسعه‌ روش‌های صنعتی برای تولید بهینه‌ آفت‌کش‌ها و کودها که می‌توانند کمیت و کیفیت مواد غذایی را بالا ببرند، نقش دارد.

بسته‌بندی مواد غذایی

نقش مهندسان شیمی در بسته‌بندی مواد غذایی بسیار مهم است. جنس مواد مورداستفاده در بسته‌بندی مواد غذایی مختلف، بسیار اهمیت دارد و درصورتی‌که به‌درستی انتخاب نشود، می‌تواند سبب مسمومیت مصرف‌کنندگان شود.

تولید مواد مناسب برای بسته‌بندی نیازمند تحقیق و توسعه و فرآیندهای شیمیایی است که در حوزه‌ شغل مهندسی شیمی قرار دارد. به‌علاوه، در انتخاب مواد بسته‌بندی، باید شاخص‌های زیست‌محیطی در نظر گرفته شوند.

حفاظت و نگهداری از مواد غذایی فاسدشدنی

اگر امروزه می‌توانیم مواد غذایی فاسدشدنی را ماه‌ها در شرایط دمایی مختلف نگهداری کنیم و غذاهای کنسروی مصرف کنیم، باید این موضوع را مدیون متخصصان در شغل مهندسی شیمی باشیم. این متخصصان با تکنیک‌های استریلیزاسیون و توسعه‌ نگه‌دارنده‌های شیمیایی، این امکان را برای ما فراهم آورده‌اند.

نوآوری در محصولات غذایی

با انجام فرآوری‌های مختلف روی یک ماده‌ غذایی، می‌توان محصولات بسیار متنوعی را تولید کرد. به‌عنوان‌مثال، با روش‌های مختلف فراوری می‌توان از شیر، محصولات لبنی متنوعی مانند پنیر و ماست به دست آورد. شرکت‌های فعال در صنایع غذایی برای توسعه‌ روش‌های فراوری جدید، علاوه بر مهندسین صنایع غذایی به مهندسان شیمی در واحدهای R&D خود نیاز دارند.

محیط و ساعات کاری در شغل مهندسی شیمی

محیط کاری در این شغل می‌تواند بسیار متنوع باشد. افراد با مدرک مهندسی شیمی دانشگاه تهران، دانشگاه آزاد و… می‌توانند در مکان‌های مختلفی مانند آزمایشگاه‌ها، مراکز صنعتی و دفاتر اداری کار کنند. گاهی اوقات نیاز به حضور در مناطق دورافتاده مانند معادن و چاه‌های نفت است.

آن‌ها اغلب در ساعات اداری و به‌صورت تمام‌وقت و حضوری کار می‌کنند. بااین‌حال، گاهی اوقات یک پروژه باید در یک بازه‌ زمانی خاص به پایان برسد و شاید نیاز به کار خارج از ساعات معمول باشد.

همچنین، برخی از فرآیندهای صنعتی می‌توانند بسیار طولانی باشند و حضور مهندسان شیمی در برخی از این فرآیندها الزامی است؛ بنابراین، این شغل می‌تواند به‌صورت شیفتی‌ هم باشد. در بازار کار مهندسی شیمی، فرصت‌های شغلی به‌صورت پاره‌وقت یا پروژه‌ای کمتر دیده می‌شود.

حقوق شغل مهندسی شیمی در ایران

در ایران، مهندسین شیمی می‌توانند در صنایع مختلفی نظیر نفت و گاز، پتروشیمی، داروسازی و مواد غذایی فعالیت کنند. یکی از مهم‌ترین مراکز فعالیت برای مهندسین شیمی در ایران، صنایع پتروشیمی هستند.

به شکلی که حقوق مهندس شیمی در پتروشیمی یکی از بالاترین سطح‌های درآمدی برای این گروه از مهندسین در ایران است. مهندسین شیمی با سابقه کاری و تخصص بالا می‌توانند در این صنعت به حقوق بسیار مناسبی دست یابند.

بر اساس گزارش حقوق و دستمزد جاب ویژن در سال 1403، میانگین حقوق کارشناس مهندسی شیمی در تهران مبلغی معادل با 22.5 میلیون تومان در ماه است. در سایر شهرهای بزرگ متوسط حقوق کارشناس مهندسی شیمی مبلغی برابر با 18.2 میلیون تومان در ماه گزارش‌شده است.

حقوق مهندسی شیمی در خارج از کشور

در کشورهای پیشرفته مانند کانادا و آلمان، بازار کار مهندسی شیمی بسیار پویا است. در این کشورها، مهندسین شیمی می‌توانند در شرکت‌های بزرگ صنعتی مشغول به کار شوند و فرصت‌های شغلی مناسبی با درآمدهای بالا پیدا کنند.

بر اساس اطلاعاتی که سایت instarem ارائه کرده است، بالاترین حقوق برای شغل مهندسی شیمی در کشورهای آمریکا، سوئیس، ژاپن، دانمارک، آلمان، فنلاند، کانادا، استرالیا، هلند و بلژیک پرداخت می‌شود.

این کشورها فرصت‌های شغلی مناسب و با حقوق رقابتی برای مهندسین شیمی فراهم می‌کنند. علاوه بر این، زمینه‌های متنوعی مانند داروسازی، انرژی، حفاظت محیط‌زیست و بیوتکنولوژی را برای فعالیت‌های شغلی ارائه می‌دهند. به همین دلیل، مهندسین شیمی که قصد مهاجرت به خارج از کشور را دارند، می‌توانند توانمندی‌های خود را در این کشورها گسترش داده و یک مسیر شغلی طولانی‌مدت را ایجاد کنند.

فرصت‌های شغلی مهندسی شیمی در این کشورها، هم برای تازه‌کارها و هم برای افراد باتجربه جذاب است. خوب است بدانید که متوسط حقوق و دستمزد شغل مهندسی شیمی در کانادا در سال 2024 میلادی، مبلغی در حدود 70 هزار دلار کانادا در سال است. در آلمان، میانگین درآمد مهندسین شیمی مبلغی در حدود 50 هزار یورو در سال است.

مطلب مرتبط: ۱۰ شغل پر درآمد در بازار کار مهندسی شیمی

آینده‌ شغلی رشته‌ مهندسی شیمی

افزایش جمعیت بشر، نیاز به استفاده‌ بهینه از منابع و انرژی را به ما یادآوری می‌کند. امروزه، تمامی صنایع به سمت پیروی از اصول توسعه‌ پایدار قدم برمی‌دارند و صنایع شیمیایی و غذایی هم از این قاعده مستثنا نیستند.

رشد اقتصاد کشورهای مختلف همچون ایران، کانادا و آلمان سبب افزایش نیاز به مواد، انرژی و فناوری می‌شود؛ بنابراین، نیازمند به روش‌هایی بسیار بهینه و با کمترین آلودگی‌های زیست‌محیطی برای پاسخ‌گویی به این حجم بالا از تقاضا هستیم.

از سوی دیگر، افزایش جمعیت با افزایش نیاز به مواد غذایی همراه است. جمعیت بیشتر به معنی نیاز به آب آشامیدنی بیشتر است که روز‌به‌روز تهیه‌ آن سخت‌تر می‌شود. همه‌ این عوامل دست‌به‌دست هم می‌دهند تا نیاز به افراد دارای تحصیلات در رشته مهندسی شیمی، بیشتر شود.

پیش‌بینی می‌شود که این رشته از سال ۲۰۱۹ تا سال ۲۰۲۹، حدود ۴ درصد رشد داشته باشد. به نظر می‌رسد که به دلیل اهمیت این شغل در حوزه صنایع غذایی و به دلیل افزایش روزافزون نیاز به تولید بهینه مواد غذایی سالم و مغذی در مقیاس‌های بزرگ، در آینده بازار کار مهندسی شیمی همچنان پررونق باشد.

جمع‌بندی

شغل مهندسی شیمی یکی از مشاغل مهندسی پر تقاضا و مهم در جهان است که به دلیل کاربرد گسترده در صنایع مختلف، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. این مهندسین با بهره‌گیری از دانش خود در حوزه‌های شیمی، ریاضیات، فیزیک و حتی زیست‌شناسی، نیاز صنایع به روش‌های شیمیایی بهینه و پاک را برآورده می‌سازند. تحصیل در این رشته نیازمند دانش تخصصی و مهارت‌های فنی است.

مهندسان شیمی باید کارهای پژوهشی انجام دهند، فرآیندها و تجهیزات را به بهینه‌ترین شکل ممکن طراحی کنند و ایمنی فرآیندها را افزایش دهند. با توجه به تقاضای بالا برای مهندسین شیمی در کشورهای مختلف مانند کانادا و آلمان، این حرفه فرصت‌های شغلی بسیار خوبی را در اختیار فارغ‌التحصیلان خود قرار می‌دهد. پیش‌بینی می‌شود که در آینده‌ای نزدیک، به دلیل افزایش جمعیت انسان و نیاز به توسعه‌ پایدار، نیاز به نیروهای متخصص در شغل مهندسی شیمی افزایش یابد و بازار کار این حرفه بهتر شود.