تفکر خارج از چارچوب و تاثیر آن بر افزایش خلاقیت

حتماً تابه‌حال اسم تفکر از خارج از چارچوب را شنیده‌اید. این اصطلاح زمانی به کار می‌رود که افراد ایده‌ها و تفکراتی را بیان کنند که خارج از قوانین یا چارچوب‌های رایج باشد. در حقیقت می‌توان گفت این نوع تفکر هنر افراد خلاق است که می‌توانند از محدود شدن ذهن خود توسط قوانین اطرافشان جلوگیری کنند. تفکر خارج از چارچوب به ما کمک می‌کند تا با دیدی جدید به مشکلات و مسائل روزمره یا محل کار نگاه کرده و بتوانیم راه‌حلی کارآمد و خلاقانه برای آن‌ها پیدا کنیم.

بااینکه اغلب ما ممکن است با این تفکر آشنا باشیم، اما وقتی نوبت به عمل می‌رسد دقیقاً نمی‌دانیم باید چگونه با این تفکر به مسائل نگاه کرده و آن را در خود تقویت کنیم. به همین دلیل در این مقاله قصد داریم مثال‌های جامعی از تفکر خارج از چارچوب و راهکارهایی که می‌توان این تفکر را در خود تقویت کرد، بیان کنیم. پس با ما همراه باشید تا شما هم بعد از مطالعه این مقاله بتوانید در زندگی شخصی و محیط کارتان خلاقیت بیشتری داشته باشید.

تعریف دقیق خلاقیت

وقتی اسم خلاقیت را می‌شنویم، ممکن است هرکدام از ما معانی متفاوتی از آن را در ذهن داشته باشیم. به‌عنوان‌مثال اغلب افراد تصور می‌کنند که خلاقیت با تفکر منطقی در تضاد است و در حقیقت برای افزایش خلاقیت باید این نوع تفکر را کنار بگذاریم. همچنین تصور برخی از افراد این است که خلاقیت در برخی مشاغل مانند کارشناس ارتباط با مشتریان یا برنامه‌نویسی کاربردی ندارد و فقط مخصوص هنرمندانی است که می‌خواهند اثری تازه خلق کنند؛ اما واقعیت این است که تمامی این تصورات درباره خلاقیت اشتباه هستند.

برای آن‌که دقیقاً بدانیم خلاقیت چیست، باید ابتدا تعریف دقیقی از آن بیان کنیم. در حقیقت خلاقیت به معنی خلق چیزهایی است که از قبل وجود نداشته‌اند. با توجه به این تعریف می‌توان گفت که خلاقیت در هر کاری از فعالیت‌های روزانه گرفته تا انجام وظایف شغلی، کاربرد دارد و می‌توان از آن استفاده کرد. همچنین افرادی که این مهارت را بهتر از سایرین بلدند، از همان ابتدا خلاق به دنیا نیامده‌اند؛ بلکه ذهن خود را عادت داده‌اند تا دائماً به مسائل از زاویه‌ای جدید نگاه کنند. علاوه بر این، خلاقیت در بسیاری از موارد نیازمند تفکر منطقی است و به‌هیچ‌عنوان با آن در تضاد نیست.

حال که با تعریف دقیق خلاقیت آشنا شدیم، بهتر است سراغ کاربرد تفکر از خارج چارچوب یا همان تفکر خلاق در زندگی روزمره‌مان برویم.

لینک مرتبط: سایت کار و کاریابی

تفکر خارج از چارچوب کجا کاربرد دارد؟

تفکر خارج از چارچوب و خلاقیت در بسیاری از فعالیت‌های روزانه یا وظایف شغلی‌مان کاربرد دارند که می‌توان آن‌ها را به دو دسته کلی تقسیم کرد:

1. دسته اول مسائل و مشکلاتی هستند که با روشی خاص سعی در حل آن‌ها داریم و هیچ‌وقت نتیجه دلخواهی از آن‌ها نمی‌گیریم؛ ولی به دلیل آن‌که برای ما تبدیل به عادت شده‌اند یا همان روشی است که والدین ما به کار گرفته‌اند، قدمی برای تغییر این روش‌ها برنمی‌داریم.
2. دسته دوم مسائل و مشکلاتی هستند که با حل آن‌ها با روشی خاص، نتیجه دلخواه را می‌گیریم؛ اما شاید با سایر روش‌ها بتوان آن‌ها را ساده‌تر و بهینه‌تر حل کرد.

اگر به مسائلی که روزمره با آن درگیر هستید فکر کنید، متوجه خواهید شد که اغلب آن‌ها در این دو دسته‌بندی جای می‌گیرند. تفکر خارج از چارچوب و خلاقیت برای حل این مسائل یا بهینه‌تر کردن راه‌حل‌ آن‌ها کاربرد دارد و می‌تواند زندگی را برای ما بسیار ساده‌تر کند.

چگونه خارج از چارچوب فکر کنیم؟

تفکر خارج از چارچوب که به آن تفکر خارج از جعبه نیز می‌گویند (Thinking outside the box)، به معنی کنار گذاشتن چارچوب ذهنی از پیش تعیین‌شده برای حل مسائل و مشاهده آن‌ها از زاویه‌ای جدید است. در حقیقت با این نوع تفکر، بسیاری از مسائل و مشکلات را می‌توان به ساده‌ترین شکل ممکن حل کرد یا بسیاری از کارها را بهتر انجام داد. تفکر جانبی یا Lateral thinking نیز در همین راستا توسط ادوارد دوبونو، روانشناس و نویسنده معروف، مطرح شده است. تفکر جانبی به معنی مشاهده مسائل از غیرمتعارف‌ترین و غیرمعمول‌ترین زوایا است که منجر به کشف راه‌های جدید و تقویت خلاقیت می‌شود.

نیازی نیست که در تمامی فعالیت‌های روزانه یا مشکلاتی که با آن‌ها درگیر می‌شویم، این تفکر را به کار ببریم؛ زیرا هم انرژی زیادی از ما می‌گیرند و هم بسیاری از فعالیت‌های روزانه‌مان به‌خودی‌خود ساده هستند و نیازی به نوآوری و خلق راه‌های جدید ندارند. در حقیقت تفکر خارج از چارچوب برای مشکلات بزرگ‌تر یا انجام کارهایی که در حالت عادی پیچیده هستند، کاربرد بیشتری دارد.

تعریف تفکر خارج از چارچوب کاری آسان است؛ اما چالشی که وجود دارد، به‌کارگیری این نوع تفکر در زندگی است. به همین دلیل در ادامه با انواع تکنیک‌هایی که می‌توانید به کمک آن، تفکر خارج از چارچوب را در خود تقویت کنید و فرد خلاق‌تری باشید، اشاره کرده‌ایم.

مطلب مرتبط: راهنمای جامع استخدام؛ شغل مناسب خود را پیدا کنید و آن را به چنگ بیاورید

مسائل را ساده‌سازی کنید

بسیاری از مشکلات یا مسائلی که روزانه با آن درگیر هستیم، در ذهن ما بسیار پیچیده هستند و به همین دلیل قبل از ساده‌سازی، نمی‌توان برای حل آن قدمی برداشت. بر اساس نظر ریچارد فینمن، برنده جایزه نوبل فیزیک، اگر نتوانیم مسئله‌ای را برای یک کودک شش‌ساله توضیح دهیم، یعنی خودمان هم آن را متوجه نشده‌ایم. به همین دلیل اولین قدم برای تفکر خارج از چارچوب و نگاهی جدید به مسائل، ساده‌سازی آن‌ها است؛ به‌طوری‌که بتوان آن را برای هر کسی توضیح داد.

لینک مرتبط: سایت شغل یابی

عادات خود را کنار بگذارید

عادت و روتین دشمن خلاقیت است؛ زیرا وقتی ذهنمان عادت می‌کند تا کاری را با روشی خاص انجام دهد، بعد از آن همیشه همان روش را به کار می‌گیرد. درست است که عادت در بسیاری از فعالیت‌های روزانه بسیار خوب است؛ اما برای حل مشکلات و انجام کارهایی که از آن‌ها نتیجه دلخواه را نمی‌گیریم، شکستن این عادات ضروری است. برای این کار، می‌توانید عادت و روتین خود را برای حل مسائل به قدم‌های کوچک‌تر تقسیم کنید و از همان ابتدا فکر کنید که چگونه می‌توانید قدم اول را متفاوت‌تر بردارید.

این کار آسان نیست و از همان اول نمی‌توانید به‌کلی عادات خود را کنار بگذارید؛ زیرا ذهن ما طوری طراحی شده است تا کمترین انرژی را برای مسائل مختلف روزمره صرف کند. به همین دلیل در اغلب موارد بدون فکر کردن راهی را پیش خواهید گرفت و در میانه راه تازه متوجه می‌شوید که شاید راه بهتری وجود داشته است. با‌این‌حال، شناسایی عاداتی که می‌خواهید تغییر دهید، به شما کمک می‌کند تا در موقعیت‌های مختلف مکث کرده و قبل از انجام کارها به‌صورت خودکار، به راه‌های جدیدتری فکر کنید. با انجام این کار به‌صورت مداوم، عادت‌های شما نیز از بین خواهند رفت.

دلیل انجام کارها را پیدا کنید

بسیاری از ما، مخصوصاً در محل کار، کارهایی را با روش‌های خاصی انجام می‌دهیم که حتی دلیل آن را هم نمی‌دانیم و چون دیگران این راه‌ها را برای ما انتخاب کرده‌اند، ما نیز همان را پیش می‌گیریم. به همین دلیل بهتر است همیشه این سؤال را از خود یا دیگران بپرسید که «چرا این روش بهتر است؟» یا «چرا این کار را با روش دیگری انجام نمی‌دهیم؟»

با پرسیدن این سؤالات، به نقاط ضعف و قوت این راهکارها پی‌ خواهید برد و می‌توانید به راه‌های جدیدی فکر کنید که نقاط ضعف کمتری داشته باشند. حتی شاید بعد از پی بردن به چرایی برخی از روش‌ها، تصمیم بگیرید که همان روش بهتر است و نیاز به تغییر آن وجود ندارد. در حقیقت نکته اصلی این است که هیچ کاری را بدون دانستن دلیل آن انجام ندهیم.

مطلب مرتبط: قبل از اینکه به یک پیشنهاد کاری بله بگویید این 8 نکته را بررسی کنید

دوره آموزشی بگذرانید

یادگیری چیزهای جدید با گذراندن دوره‌های آموزشی می‌تواند ذهن شما را گسترده‌تر کند و برای حل مسائل مهارت‌های جدیدی به شما یاد دهد. در حقیقت برای آن‌که بتوانید راه‌حل‌های متفاوتی برای حل مسائل و مشکلاتی که روزانه با آن‌ها درگیر هستید پیدا کنید، باید مهارت‌های جدید بیاموزید. به همین دلیل گذراندن دوره‌های آموزشی در حوزه شغلی‌تان یا سایر حوزه‌ها به افزایش دانش شما و خلق ایده‌های جدید کمک خواهد کرد.

ترس از شکست یا اشتباه کردن را کنار بگذارید

برای خلق ایده‌های جدید همیشه این ترس وجود دارد که راه اشتباهی را پیش بگیریم یا شکست بخوریم. این احساس طبیعی است؛ زیرا روش‌های جدید تا‌به‌حال امتحان نشده‌اند و میزان موفقیت یا شکست آن‌ها نامعلوم است. به همین دلیل برای به‌کار‌گیری تفکر خارج از چارچوب باید با حس شکست کنار بیایید. در حقیقت در بسیاری از مواقع ایده‌های شما به بن‌بست خواهند خورد و باید ایده‌های دیگری خلق کنید. علاوه بر این، ممکن است ایده‌های شما جوابگو باشند، اما سایر افراد آن را جدی نگیرند یا رئیستان شما را برای انجام کارها به روشی متفاوت، تخت فشار قرار دهد. در تمامی این موارد، باید با این موقعیت‌ها کنار بیایید و تفکر خلاقانه را پیش بگیرید؛ زیرا در آخر نتیجه‌ای خواهید گرفت که برای دیگران نیز نفع خواهد داشت.

مطلب مرتبط: مهارت کار تیمی چیست و چطور یک تیم ورکر عالی باشیم؟

معرفی کتاب درباره تفکر خارج از چارچوب

برای آن‌که بیشتر با تفکر خارج از چارچوب آشنا شوید و بتوانید آن را در حل مسائل روزمره به کار بگیرید، می‌توانید کتاب «تفکر خارج از چارچوب برای مدیران موفق» از انتشارات افریز را مطالعه کنید. نویسنده این کتاب ویلیام اف راث و مترجمان آن، کوروش محمودی و فائزه حاجلو هستند.

در این کتاب، رویکردهای سنتی مختلف در دنیای مدیریت شرح داده شده و نقاط ضعف آن‌ها بررسی می‌شود. همچنین نویسنده چند راهکار مدیریتی جدیدی که می‌توانند جایگزین این رویکردها شوند، مثال زده و مدیران و سایر افراد را تشویق می‌کند تا با تفکر خارج از چارچوب، روش‌های سنتی را که دیگر جوابگو نیستند، کنار بگذارند و روش‌های جدیدی برای حل مسائل پیدا کنند.