چگونه با آزار کلامی و رفتار توهین‌آمیز در محیط کار برخورد کنیم؟

همکارتان حرفی میزند که بلافاصله در شما احساس بدی ایجاد می‌کند. او فکر می‌کند شوخی کرده است، اما حرفی که زده نامناسب و شاید حتی توهین‌آمیز بوده باشد. اگر خود را در چنین موقعیتی دیدید چه اقدامی باید انجام دهید؟ بسیار معمول است که در شرایط مواجهه با رفتار توهین آمیز در محیط کار، برداشت خودمان را زیر سوال ببریم؛ اینکه آیا منظور او را درست متوجه شدیم یا این حرف فقط یک شوخی بود؟

آزار کلامی می‌تواند پنهان باشد و تشخیص آن دشوار است. نمونه‌هایی از بدرفتاری کلامی عبارتند از تحقیر و صحبت های توهین آمیز، انتقاد عمدی و غیر سازنده، تهدید کلامی و تهاجم لفظی با صدای بلند. آزار کلامی ممکن است به اندازه آزار جسمی جدی به نظر نرسد، اما می‌تواند صدمات و آسیب‌های طولانی ‌مدتی به افراد وارد کند. بنابراین، شناخت نشانه‌های آن و انجام اقداماتی جهت حفظ سلامت افراد اهمیت زیادی دارد.

در این مقاله به بررسی نشانه‌های آزار کلامی و رفتار توهین آمیز در محیط کار، تاثیرات آن و اقداماتی که می‌توانید برای جلوگیری از وقوع و ادامه آن انجام دهید می‌پردازیم.

برای مشاهده جدیدترین آگهی های استخدام کلیک کنید.

نشانه‌های آزار کلامی و رفتار توهین آمیز در محیط کار

اگر با رفتارهای تحقیرآمیز، القاب نامناسب، اظهارات آزاردهنده مربوط به نژاد، جنسیت، مذهب یا گرایش جنسی، توهین، انتقاد عمدی و غیر سازنده، تهدید کلامی و داد زدن در محیط کار روبرو بودید، مورد آزار کلامی قرار گرفته‌اید. ساده‌ترین راه برای تشخیص اینکه آیا مورد آزار کلامی قرار گرفته‌اید یا خیر، توجه به احساسی است که پس از تعامل با افراد دارید.

اگر زمانی که با همکارتان تعامل دارید، (گهگاه یا اغلب) احساساتی مثل سرخوردگی، غم، شرم، گناه، یا ناراحتی دارید، به این معنی است که با  رفتار توهین آمیز در محیط کار مواجه هستید. توجه به این نکته مهم است که آزار کلامی ممکن است ناخواسته رخ دهد. بنابراین، درک نیت افراد در این شرایط اهمیت دارد. به عنوان مثال، ممکن است شخصی فکر کند که سخنان و توهین‌هایش شما را سرسخت‌تر یا قوی‌تر می‌کند، یا فقط قصد دارد با شما شوخی کند، اما متوجه توهین‌آمیز بودن حرف خود نشود. 

ممکن است همکارتان شما را دوست داشته باشد و نداند چگونه با این احساسات کنار بیاید یا ممکن است به شما حسادت کند. همچنین ممکن است آزار کلامی که دریافت می‌کنید ارتباطی با شما و دیگران نداشته باشد و همکارتان با مشکلات فردی دست و پنجه نرم می‌کند که بر رفتار او اثر می‌گذارد. بنابراین درک نیت فرد، قبل از هرگونه واکنش اهمیت زیادی در کنترل و مدیریت شرایط ایجاد شده دارد. قبل از هر چیز بهتر است از همکار خود بپرسید که چرا آن حرف را زده و چه منظوری از حرف خود داشته است.

مطلب مرتبط: راهنمای جامع استخدام؛ شغل مناسب خود را پیدا کنید و آن را به چنگ بیاورید!

اثرات آزار کلامی در محیط کار بر کارکنان

همانطور که گفته شد، رفتار توهین آمیز در محیط کار و آزار کلامی، اثرات زیادی بر سلامت روانی کارمند دارد. زمانی که آزار کلامی شدید باشد، ممکن است بر حس ارزشمندی و باور به داشتن توانایی برای رسیدن به موفقیت در فرد تأثیر بگذارد. برخی از اثرات مورد آزار کلامی قرار گرفتن عبارتند از:

• احساس گناه
• احساس تحقیر یا خجالت‌زدگی
• کاهش اعتماد به نفس و عزت نفس
• احساس خستگی و کاهش شدید انگیزه
• تشدید حس استرس و اضطراب (حتی در روزهای غیر کاری)
• افسردگی یا از دست دادن علاقه به فعالیت‌ها و سرگرمی‌های لذت بخش قبلی
• حمله عصبی (در موارد بسیار شدید)

انواع آزار کلامی

رفتار توهین آمیز در محیط کار و به طور کلی آزار کلامی، می‌تواند اشکال مختلفی داشته باشد. از جمله:

• سرزنش: این که قربانی بپذیرد که خود مقصر دریافت یک عکس‌العمل و رفتار توهین آمیز است و برای مورد آزار قرار گرفتن سرزنش شود.
• انتقاد: وقتی انتقاد سازنده نباشد، بلکه عمدی و مضر باشد، یک نوع توهین کلامی است. در چنین شرایطی به طور مداوم از کلمات تند و آزار دهنده استفاده می‌شود تا فرد نسبت به خود احساس بدی داشته باشد.
• سوء استفاده روانشناختی: این مورد که با اصطلاح “Gaslighting” شناخته می‌شود، نوعی آزار روانی نامحسوس است که در آن آزارگر باعث می‌شود فرد به قضاوت‌ها و واقعیت خود شک کند.
• قضاوتگری: نگاه تحقیرآمیز به فرد، امتناع از پذیرش او به گونه‌ای که هست، یا انتظار داشتن از او در حد استانداردهای دست نیافتنی، همگی نمونه‌هایی از قضاوت به عنوان آزار کلامی هستند.
• استفاده از القاب نامناسب: استفاده از لقب و نام‌های توهین‌آمیز برای صدا کردن فرد که اعتماد به نفس، عزت نفس و احساس ارزشمندی را در فرد از بین برده و او را مورد تحقیر قرار می‌دهد، نوع دیگری از آزار کلامی است.
• تهدید کردن: تهدیدها اظهاراتی هستند که هدفشان ترساندن، کنترل یا دستکاری فرد برای انجام یک رفتار یا عمل خاص است که یکی از انواع آزارهای کلامی محسوب می‌شوند.

نحوه برخورد با رفتار توهین آمیز در محیط کار

چه همکارتان قصد داشته باشد عمدا به شما آسیب برساند یا این که خودش متوجه این موضوع نباشد، خوب است بدانید که چگونه با آزار کلامی در محیط کار و موقعیت‌های دیگر برخورد کنید. چندین راهکار برای واکنش به رفتار توهین آمیز در محیط کار وجود دارد که در ادامه بررسی می‌کنیم.

مطلب مرتبط: تعدیل نیرو و آثار منفی آن بر همه!

روبرو شدن و صحبت با فرد آزارگر

اولین و مهم‌ترین قدمی که باید در زمان مواجهه با بی احترامی در محل کار انجام بدهید، روبرو شدن و صحبت با فرد آزارگر است. اگر صحبت و روبرو شدن با همکاری که شما را مورد آزار کلامی قرار داده است ریسکی برایتان به همراه ندارد، بهتر است ابتدا به طور مستقیم با خودش درباره آن رفتار حرف بزنید. در غیر این صورت، بهتر است با یک فرد بی‌طرف و قابل اعتماد مانند سرپرست دپارتمان، کارفرما یا مافوق دیگری درباره رفتار توهین آمیز در محیط کار صحبت کنید.

ساده‌ترین راه برای روبرو شدن با فردی که به شما آزار کلامی می‌رساند، این است که با آرامش به او اطلاع دهید که چیزی که گفته برای شما ناخوشایند بوده است.

به طور مثال می‌توانید بگویید:

• “این حرف من را آزار می‌دهد.”
• “این جمله در مورد … آزاردهنده است”
• “وقتی می‌گویی…، احساس می‌کنم بی‌جهت مورد انتقاد قرار گرفتم.”
• “نظراتی مانند…، باعث می‌شود احساس بدی نسبت به خودم داشته باشم.”
• “این حرف باعث شرمندگی من می‌شود”

زمانی که با اهانت و رفتار توهین آمیز در محیط کار مواجه می‌شوید، باید با فردی که به شما آسیب رسانده کاملا صریح رفتار کنید. به او بگویید چه حرفی زده است، آن حرف چه احساسی در شما ایجاد کرده و چرا برایتان قابل قبول نبوده است.

درخواست قاطعانه برای توقف رفتار توهین آمیز

نیازی نیست برای مواجه با فرد توهین کننده، شما هم رفتار تندی داشته و جواب توهین آمیزی بدهید. مواجهه آرام اما جدی و قاطعانه با موضوع، اهمیت زیادی دارد. هرچه درخواست خود برای توقف رفتار توهین‌آمیز را واضح‌تر بیان کنید، نتیجه بهتری خواهید گرفت. به یاد داشته باشید، فردی که شما را مورد آزار کلامی قرار می‌دهد ممکن است هیچ تصوری از این نداشته باشد که چنین رفتاری دارد و آزار رساندن او عمدی نباشد.

تعیین مرزهای رفتاری

تعیین مرز فقط به این معنی نیست که به کسی بگویید نمی‌تواند و نباید رفتار خاصی با شما داشته باشد. برای اثر داشتن تعیین مرز بر رفتار فرد مقابل، باید رد کردن این مرزها برای او عواقبی نیز به همراه داشته باشد.

به طور مثال می‌توانید بگویید: “اگر دوباره با من اینطور صحبت کنی، رفتارت را به واحد منابع انسانی گزارش می‌دهم”. هنگام تعیین حد و مرز برای رفتار توهین آمیز در محیط کار، عواقبی را انتخاب نکنید که آماده پایبندی به آن‌ها نیستید. تعیین مرز بدون اجرایی شدن عواقبی که برای رد کردن آن نظر گرفتید، بی‌معنی است.

تعیین مرز بسته به اینکه فرد آزارگر چه موقعیتی دارد و می‌تواند در ماندن یا رفتن شما از شرکت اثرگذار باشد نیز اهمیت دارد. در برخی موارد، فرد آزارگر رئیسی است که تحملی در برابر واکنش نشان دادن افراد نداشته و ممکن است به اخراج شما از کار منجر شود. نکته مهم این است که ابتدا سعی کنید موضوع را به آرامی حل و فصل کنید، در غیر این صورت، بهتر است آرامش و امنیت روانی خود را در اولویت قرار داده و محل کار را ترک کنید.

مطلب مرتبط: چه زمانی باید شغل خود را عوض کنیم؟

کمک گرفتن از بخش منابع انسانی

اگر امکان رویارویی مستقیم با فرد آزارگر را ندارید، شکایت خود درباره رفتار توهین آمیز در محیط کار را با همکاران واحد منابع انسانی مطرح کنید. در حالت ایده آل، واحد HR باید جلسه‌ای را تشکیل بدهد که در آن هر دو نفر بتوانند موضوع را در یک شرایط بی‌طرفانه مورد بحث قرار دهند.

جدای از مقابله با سوء استفاده از طریق کانال‌های مناسب، شرکت‌ها باید سیاست‌‌هایی را برای مقابله با این مسائل در شرکت تنظیم کرده و در اختیار کارکنان قرار بدهند. این موضوع در کنار کوچینگ منابع انسانی برای مقابله با چنین مواردی، باعث می‌شود محیط کار، فضایی سالم، مشارکتی و سازنده داشته‌ باشد.

اگر آزار کلامی متوقف نشد چه باید کرد؟

متأسفانه، در بسیاری مواقع، روبرو شدن با فرد و تعیین مرز و عواقب برای رفتار توهین آمیز، باعث توقف آزارگری فرد نمی‌شود. در این صورت در مواجهه با رفتار توهین آمیز در محیط کار چه باید کرد؟

ترک کردن موقعیت

در لحظه‌ای که با وجود تلاش‌هایتان، آزار کلامی دوباره تکرار می‌شود، اگر امکان ترک موقعیت را دارید، بهتر است محل را ترک کنید. کمی قدم بزنید و ذهنتان را آرام کنید تا بتوانید با آرامش بیشتری با موقعیت پیش آمده برخورد کنید.

پایان همکاری

زمانی که انجام تمامی راهکارها تاثیری بر توقف رفتار توهین آمیز در محیط کار نداشته است، بهتر است در صورت امکان، همکاری خود را با فرد یا شرکت قطع کنید. ممکن است فرد آزارگر شریک شما، همکار و یا رئیستان باشد، در هر صورت، پایان دادن به همکاری و پیدا کردن کار در یک محیط سالم و مناسب، به عنوان آخرین راهکار مواجهه با آزار کلامی در محیط کار توصیه می‌شود. 

دریافت راهنمایی و کمک

اگر به دلیل شرایطی که از کنترل شما خارج است، نمی‌توانید رابطه خود را با فرد آزارگر خاتمه دهید، یا اگر پس از پایان ارتباط نیز آن فرد شما را تنها نمی‌گذارد و مورد آزار و اذیت یا تعقیب قرار می‌دهد، بهتر است از یک فرد متخصص یا معتمد کمک و راهنمایی گرفته و در صورت لزوم (در شرایطی که سلامت جسمی و روانی شما در خطر است) به مراجع قضایی مراجعه کنید.

جمع‌بندی

مواجهه با تحقیر، اهانت و هرگونه آزار کلامی در محیط شغلی می‌تواند تجربه بسیار ناخوشایندی باشد. اگر با چنین مشکلی مواجه هستید، دانستن نحوه پاسخ به رفتار توهین آمیز در محیط کار، می‌تواند به برون رفت از این موقعیت و جلوگیری از عوارض و آسیب‌های آن کمک کند. در این مقاله به انواع آزار کلامی، آثار رفتار توهین آمیز بر کارکنان و نحوه مواجهه با این موقعیت پرداختیم. اگر شما هم تجربه‌ای از مورد آزار کلامی قرار گرفتن در محیط کار و مواجهه با آن داشته‌اید، خوشحال می‌شویم تجربه خود را در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید.

سایت کاریابی جاب ویژن با بیش از 40 هزار آگهی استخدام جدید