آشنایی کامل با شغل مهندسی شیمی و شرایط و نیازمندی‌های آن

مهندسی شیمی و مهندسی فرآیند، شغلی است که در آن از دانش ریاضیات، شیمی، فیزیک و دیگر علوم طبیعی، به منظور توسعه‌ی روش‌های بهینه‌ از نظر اقتصادی برای استفاده از مواد و انرژی در صنعت، استفاده می‌شود. بنابراین، سازمان‌های صنعتی متعددی در زمینه‌های گوناگونی نیازمند استخدام مهندس شیمی هستند.

این مهندسان در طیف بسیار وسیعی از صنایع، از تصفیه‌ی آب و فاضلاب گرفته تا صنایع غذایی و داروسازی، حضور فعال دارند. آن‌ها کارهایی بسیار متنوع، از تولید برق از بیومس گرفته تا تولید غذاها و نوشیدنی‌ها، داروها، مواد آرایشی و بهداشتی، پارچه، کاغذ و … انجام می‌دهند. در واقع، هدف اصلی این رشته، کمک به تولید بهینه‌ و سازگار با محیط زیست مواد شیمیایی و بیوشیمیایی است که کاربردهای روزمره دارند.

پیشبینی می‌شود که این رشته از سال ۲۰۱۹ تا سال ۲۰۲۹، حدود ۴ درصد رشد داشته باشد که برابر با میانگین رشد تمامی مشاغل است. به نظر می‌رسد که به دلیل اهمیت این شغل در مهندسی صنایع غذایی و به دلیل افزایش روزافزون نیاز به تولید بهینه و سازگار با محیط زیست مواد غذایی سالم و مغذی در مقیاس‌های بزرگ، نیاز به فارغ‌التحصیلان مهندسی شیمی در آینده، بیشتر شود.

برای مشاهده‌ی آگهی‌های استخدام مهندس صنایع غذایی و شیمی کلیک کنید.

در ادامه به معرفی کامل این رشته می‌پردازیم و به شما می‌گوییم که کدام سازمان‌ها و برای انجام چه کارهایی به استخدام مهندس شیمی نیاز دارند. همچنین، تحصیلات و مهارت‌های مورد نیاز برای این شغل را توضیح خواهیم دارد. در انتها نیز در رابطه با اینده‌ی مهندسی شیمی صحبت خواهیم کرد.

مروری بر رشته‌ی مهندسی شیمی

مهندسی شیمی، شاخه‌ای از مهندسی است که با تولید مواد شیمیایی و ساخت محصولات از طریق فرایندهای شیمیایی سروکار دارد. چنین فعالیت‌هایی نیازمند طراحی تجهیزات، سیستم‌ها و فرآیندها برای تخلیص مواد جدید و اختلاط، ترکیب‌کردن و فرآوری مواد شیمیایی برای ساخت محصولات دارای ارزش اقتصادی است.

یک مهندس انگلیسی به نام جرج ای. دیویس (George E. Davice) در اواخر قرن نوزدهم، این رشته را بنیان‌گذاری کرد. او اولین مطالعه‌ی مروری جامع و فراگیر در این زمینه را بر اساس ۱۲ سخنرانی‌اش در دانشکده‌ی فناوری منچستر، در قالب یک کتاب دو جلدی تحت عنوان «راهنمای مهندسی شیمی» (Davice Bros., 1901; revidsed 1904) منتشر نمود.

شاید به طور کلی بتوانیم بگوییم که کار اصلی مهندسان شیمی، امکان‌پذیر ساختن تبدیل مواد به هم‌دیگر به طور بهینه در مقیاس‌های عظیم صنعتی است. در واقع، این مهندسین تلاش می‌کنند تا از یک فرآیند شیمیایی صنعتی، بهترین نتیجه را با کمترین هزینه و کمترین اثر روی محیط زیست بگیرند. مهارت در شیمی، ریاضیات، فیزیک و حتی زیست‌شناسی، چیزی است که آن‌ها را بی‌نهایت برای سازمان‌ها ارزشمند می‌کند. فعالیت‌های اصلی در این شغل عبارتند از:

• طراحی و ساخت فرآیندها و تجهیزات شیمیایی
• بهینه‌سازی و کنترل عملیات صنعتی
• مدیریت و عملیات کارخانه
• تحقیق کاربردی و بنیادی از سطح مولکولی تا سطح صنعتی
• مدیریت زیست محیطی، نظارت بر آلودگی و کنترل آن

کارهای روزانه‌ در این شغل شامل طراحی، ساخت و بهینه‌سازی سیستم‌های مورد استفاده در فرآیندهای صنعتی، زیست‌شناختی و زیست‌محیطی است. این مهندسان مواد بسیار متنوعی از سوخت‌ها گرفته تا کودها، مواد غذایی، نوشیدنی‌ها، داروها، پلی‌مر‌ها و … تولید می‌کنند. به علاوه، طراحی و ساخت کارخانه‌ها و تجهیزات بزرگ مقیاس صنعتی برای انجام فرآیندهای شیمیایی و ایفای نقش در ایمن‌تر ساختن، بیهینه‌تر کردن و پاک‌تر کردن صنعت از جمله کارهای دیگر در این شغل است. به طور کلی می‌توان گفت که هر سازمانی که فعالیت‌های شیمیایی در مقیاس وسیع داشته باشد، نیازمند استخدام مهندس شیمی است.

تفاوت شیمیست با مهندس شیمی چیست؟

شیمیدان‌ها معمولا مشغول کارهای پژوهشی و مطالعات محض هستند و در آزمایشگاه‌ها، مواد و ترکیبات جدید توسعه می‌دهند اما مهندسان شیمی روش‌های جدیدی برای ساخت همان مواد و ترکیبات در مقیاس صنعتی و در کارخانه‌ها فرآهم می‌آورند. یعنی مقیاس کار آن‌ها کاملا با هم‌دیگر متفاوت است.

یک شیمیت ممکن است با چند گرم یا حتی چند میکروگرم از ترکیبات مختلف در یک ظرف آزمایشگاهی کوچک کار کند اما مهندس شیمی باید هزاران کیلوگرم از مواد شیمیایی را در راکتورهای غول‌آسا تحت کنترل داشته باشد.

شاخه‌های مختلف مهندسی شیمی

صنایع مختلفی نیازمند استخدام مهندس شیمی هستند و به دلیل کاربردهای بسیار گسترده‌ی این رشته، شاخه‌های متنوعی برای آن تعریف شده است که به شرح زیر هستند:

• فرآیندهای زیستی: کار کردن در داروسازی‌ها و کارخانه‌های تولید فرآورده‌های بیولوژیک و تخمیری
• فرآیندهای شیمیایی: صنایع کودسازی، حشره‌کش‌ها و آفت‌کش‌ها، تولید نوشیدنی‌ها، شیشه و مواد شیمیایی خاص
• احتراق: کوره‌های صنعتی بزرگ مثل کوره‌های مورد استفاده در صنایع فولاد یا نیروگاه‌هایی که زغال‌سنگ یا کوک می‌سوزانند یا استخراج انرژی از مواد دور ریختنی.
• صنایع زیست محیطی: تصفیه‌ی آب و فاضلاب، نظارت بر اجرای قوانین زیست‌محیطی و بازیافت. بازیابی و استفاده از مواد ارزشمند به جای دور ریختن آن‌ها
• معادن: کمک به استخراج مواد معدنی مثل آلومینیوم، آهن، مس، قلع و طلا.
• پتروشیمی‌: تبدیل نفت به پلاستیک و دیگر مواد سنتزی
• کنترل فرآیند: سیستم‌های کنترل و مکانیزاسیون که به انجام راحت‌تر، ایمن‌تر و بهینه‌تر فرآیندها کمک می‌کنند.
•  نفت: استخراج نفت و گاز از میادین نفتی در زیر دریاها یا خشکی‌ها
• تحویل پروژه: تبدیل یک کارخانه‌ی فرآیند شیمیایی به یک کارخانه‌ی بهینه و ایمن

نیاز به استخدام مهندس شیمی در صنایع غذایی

شاید بتوان گفت که صنایع غذایی، یکی از مهم‌ترین حوزه‌های کاربرد این رشته است. در زیر به مهم‌ترین کاربردهای این رشته در صنایع غذایی می‌پردازیم:

• افزایش بازدهی کشاورزی و تولید مواد غذایی: این رشته در توسعه‌ی روش‌هایی صنعتی برای تولید بهینه‌تر آفت‌کش‌ها و کودها که می‌توانند کمیت و کیفیت مواد غذایی را بالا ببرند، نقش دارد.
• بسته‌بندی مواد غذایی: نقش مهندسان شیمی در بسته‌بندی مواد غذایی بسیار مهم است. جنس مواد مورد استفاده در بسته‌بندی مواد غذایی مختلف، بسیار اهمیت دارد و در صورتی که به درستی انتخاب نشود، می‌تواند سبب مسمومیت مصرف‌کنندگان شود. تولید مواد مناسب برای بسته‌بندی نیازمند تحقیق و توسعه و فرآیندهای شیمیایی است که در حوزه‌ی این رشته جای می‌گیرد. به علاوه، در انتخاب مواد بسته‌بندی، باید شاخص‌های زیست‌محیطی نیز در نظر گرفته شوند.
• حفاظت و نگهداری از مواد غذایی فاسدشدنی: اگر امروزه می‌توانیم مواد غذایی فاسد شدنی را ماه‌ها در شرایط دمایی مختلف نگهداری کنیم و اگر می‌توانیم غذاهای کنسروی مصرف کنیم، باید قدردان این متخصصان باشیم که با تکنیک‌های استریلیزاسیون و توسعه‌ی نگهدارنده‌های شیمیایی، این امکان را برای ما فرآهم آورده‌اند.
•  نوآوری در محصولات غذایی: با انجام فرآوری‌های مختلف روی یک ماده‌ی غذایی، می‌توان محصولات بسیار متنوعی تولید کرد. به عنوان مثال، با روش‌های مختلف فراوری می‌توان از شیر، محصولات لبنی متنوعی مثل پنیر، ماست و … به دست آورد. شرکت‌های فعال در صنایع غذایی برای توسعه‌ی روش‌های فراوری جدید، علاوه بر مهندسین صنایع غذایی به استخدام مهندس شیمی نیز در واحدهای R&D خود احتیاج دارند.

در صورتی که فارغ‌التحصیل این رشته هستید و به کار در صنایع غذایی علاقه‌مندید، می‌توانید برای آگهی‌های استخدام مهندس شیمی و صنایع غذایی رزومه ارسال کنید. برای آشنایی رشته‌ی مهندسی صنایع غذایی، کلیک کنید.

وظایف و مسئولیت‌های شغلی

• انجام پژوهش‌های لازم برای توسعه‌ی فرآیندهای تولیدی جدید و بهبود فرآیندهای موجود
• تعیین پروتوکل‌های ایمنی برای کسانی که با مواد شیمیایی خطرناک کار می‌کنند
• توسعه‌ی فرآیندهای برای جداسازی فازهای مختلف مواد از هم دیگر مثل جداسازی فاز مایع از فاز گازی یا ایجاد جریان‌های الکتریکی با استفاده از فرآیندهای شیمیایی تحت کنترل
• طراحی و تهیه‌ی نقشه‌های تجهیزات مورد استفاده در فرآیندها مثل راکتورها
• انجام آزمایش‌ها و نظارت بر عملکرد فرآیندها در روند تولید
• برطرف کردن مشکلات در فرآیندهای تولید
• ارزیابی تجهیزات و فرآیندها برای تضمین تطابق آن‌ها با قوانین ایمنی و زیست‌محیطی
• تخمین هزینه‌های تولید
• و …

بعضی از این مهندسین که مهندس فرآیند نام دارند، در یک فرآیند خاص مثل اکسیداسیون یا پلیمریزاسیون متخصص هستند. دیگر مهندسان در حوزه‌ای خاص مثل نانو مواد یا مهندسی زیست‌شناختی، تخصص دارند. به علاوه، این شغل با تولید انرژی، برق، مواد غذایی، پارچه و کاغذ نیز ارتباط دارد. این متخصصان باید بدانند که فرآیند تولید چگونه روی محیط زیست و ایمنی کارگران و مصرف‌کنندگان اثر می‌گذارد.

محیط و ساعات کاری

محیط کاری در این شغل می‌تواند بسیار متنوع باشد. این مهندسین باید در مکان‌های مختلفی مثل آزمایشگاه‌ها، مراکز صنعتی و دفاتر اداری کار کنند. گاهی اوقات نیاز به حضور در مناطق دور افتاده مثل معادن و چاه‌های نفت است. آن‌ها اغلب در ساعات اداری و به صورت تمام وقت و حضوری کار می‌کنند. با این حال، گاهی اوقات نیاز است که یک پروژه در یک بازه‌ی زمان خاص، به پایان برسد و شاید نیاز به کار خارج از ساعات معمول نیز باشد. همچنین، بعضی از فرآیندهای صنعتی می‌توانند ساعت‌ها طول بکشند و حضور مهندسان شیمی در بعضی از این فرآیندهای طولانی، الزامی است. بنابراین، این شغل می‌تواند به صورت شیفتی‌ هم باشد. استخدام مهندس شیمی به صورت پاره‌وقت یا پروژه‌ای، کمتر دیده می‌شود.

کدام سازمان‌ها نیاز به استخدام مهندس شیمی دارند؟

• شرکت‌های داروسازی
• پتروشیمی‌ها
• شرکت‌های فعال در حوزه‌ی نفت و گاز
• شرکت‌های تولید مواد غذایی
• شرکت‌های تولید لوازم آرایشی و بهداشتی
• شرکت‌های تولدکننده‌ی کاغذ
• شرکت‌های نساجی
• شرکت‌های فعال در تولید فرآورده‌های فلزی
• شرکت‌های تولیدکننده‌ی محصولات پلیمری
• معادن
• و …

صلاحیت‌های لازم

تحصیلات مورد نظر کارفرمایان در استخدام مهندس شیمی

حداقل مدرک تحصیلی لازم برای این شغل، لیسانس مهندسی شیمی است. گروه تحصیلی مهندسی شیمی دارای رشته‌ها و گرایش‌های بسیار متنوعی شامل موارد زیر است:

شما با داشتن یک مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد یا بالاتر و تخصص در یکی از گرایش‌های فوق می‌توانید برای مشاغل بسیار خوبی رزومه بفرستید. هر صنعتی نیازمند رشته و گرایش مرتبط خودش می‌باشد. برای مثال، برای کار در صنعت نفت باید دارای مدرک تحصیلی مرتبط با نفت و برای کار در صنعت بیوتکنولوژی باید دارای مدرک تحصیلی در گرایش بیوتکنولوژی باشید. با مدرک لیسانس و فوق‌ لیسانس خود رشته‌ی مهندسی شیمی، تقریبا می‌توانید در هر صنعتی مشغول به کار شوید.

مهارت‌های مد نظر کارفرمایان در استخدام مهندس شیمی

• مهارت‌های تحلیلی: شما باید قادر باشید تا روش‌های حدیدی برای ساخت مواد جدید یا بهبود روش‌های موجود پیدا کنید. به علاوه، شما باید ترکیبات جدید و کاربردهای جدید برای آن‌ها در شیمی و زیست‌پزشکی پیدا کنید.
• نبوغ: فارغ‌التحصیلان این رشته، مفاهیم بسیار گسترده‌ای آموخته‌اند اما این کار نیازمند استفاده از این مفاهیم برای حل مسائل تولید است.
• مهارت‌های میان‌فردی: در این شغل باید با افراد مختلف و متخصصان دیگر حوزه‌ها مثل صنایع غذایی و … سر و کار داشته باشید و با آن‌ها همکاری کنید. به همین دلیل، مهارت‌های ارتباطی مثل مهارت‌های میان‌فردی، اهمیت بسیاری زیادی دارند.
• مهارت‌های ریاضیاتی: مهم‌ترین بخش این شغل، انجام محاسبات و تحلیل‌های ریاضیاتی پیشرفته برای طراحی فرآیندها و تجهیزات است.
• مهارت‌های حل مسئله: در طراحی تجهیزات و فرآیندها، باید مسائل زیادی مثل مشکلات ایمنی و زیست‌محیطی حل شوند.
• مهارت‌های IT عالی و توانایی کار کردن با نرم‌افزارهای تخصصی
• ترمودینامیک: برای محاسبه‌ی میزان انرژی مورد نیاز برای انجام فرآیندها
• داینامیک سیالات: برای تعیین چگونگی خطوط لوله در فرآیندهای صنعتی
• سنتیک واکنش: برای تعیین اندازه‌ی بهینه‌ی راکتورها

مطالب مرتبط: آگهی های استخدام مهندس صنایع غذایی

برای یادگیری نرم‌افزارهای تخصصی در این رشته مثل نرم‌افزار کامسول، نرم‌افزار اسپین پلاس و … می‌توانید به بخش «توانمند‌تر شو» در جاب ویژن مراجعه کنید.

آینده‌ی رشته‌ی مهندسی شیمی

افزایش روز‌به‌روز جمعیت بشر، نیاز به استفاده‌ی بهینه از منابع و انرژی را به ما یادآوری می‌کند. امروزه، تمامی صنایع به سمت پیروی از اصول توسعه‌ی پایدار قدم بر می‌دارند و صنایع شیمیایی و غذایی نیز از این قاعده مستثنی نیستند. افزایش قدرت اقتصادی و ظهور یک رده‌ی متوسط در میان کشورهای در حال توسعه سبب افزایش نیاز به مواد، انرژی محصولات و فناوری می‌شود. بنابراین، نیازمند به روش‌هایی بسیار بهینه و با کمترین آلودگی‌های زیست‌محیطی برای پاسخ‌گویی به این حجم بالا از تقاضا هستیم.

از سوی دیگر، افزایش جمعیت با افزایش نیاز به مواد غذایی نیز همراه است. جمعیت بیشتر به معنی نیاز به آب آشامیدنی بیشتر است که روز‌به‌روز، تهیه‌ی آن، سخت‌تر می‌شود. همه‌ی این عوامل دست به دست هم می‌دهند تا نیاز به استخدام مهندس شیمی، روزبه‌روز در صنایع مختلف، بیشتر شود. پیشبینی می‌شود که از سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۹، بازار کار این شغل، رشدی ۴ درصدی را تجربه کند اما انتظار می‌رود که در دهه‌های بعدی این رشد، سریع‌تر شود.

جمع‌بندی

فرآیندهای شیمیایی در خیلی از صنایع مثل صنایع غذایی، داروسازی، نساجی، کاغذ، فولاد، پتروشیمی، پلیمر و … نقش محوری دارند. این فرآیندها باید تا جای ممکن از نظر اقتصادی به صرفه و از نظر زیست‌محیطی، پاک باشند. بهینه‌سازی و سازگار کردن فرآیندهای شیمیایی در مقیاس‌های صنعتی، کار مهندسین شیمی است.

این مهندسین با بهره‌گیری از دانش خود در حوزه‌های شیمی، ریاضیات، فیزیک و حتی زیست‌شناسی، نیاز صنایع به روش‌های شیمیایی بهینه و پاک را برآورده می‌سازند. کسانی که در این شغل استخدام می‌شوند، باید کارهای پژوهشی انجام دهند، فرآیندها و تجهیزات را به بهینه‌ترین شکل ممکن طراحی کنند، ایمنی فرآیندها را بالا ببرند و … .

اکثر سازمان‌ها، مثل شرکت‌های داروسازی، پتروشیمی، صنایع غذایی و … که نیاز به استخدام مهندس شیمی هستند، این متخصصان را به صورت تمام‌وقت و حضوری جذب می‌کنند.

پیشبینی می‌شود که در آینده‌ای نزدیک، به دلیل افزایش جمعیت انسان و نیاز به توسعه‌ی پایدار، نیاز به استخدام مهندس صنایع افزایش یابد و بازار کار این رشته بهتر شود.

استخدام آسان با جاب ویژن